Bijna twee jaar geleden openden de Willem Twee studio’s officieel hun deuren voor het publiek. Toch wordt zaterdag 27 september het lustrum Willem Twee studio’s gevierd. Ra, ra, ra, hoe kan dat?
Lustrum Willem Twee studio’s
Deze slideshow vereist JavaScript.
Ik was erbij die avond van de officiële opening, toen ook Tom Holkenborg – beter bekend onder zijn artiestennaam Junkie XL – op een groot scherm verscheen, helemaal gezoomed vanuit zijn studio in Los Angeles. Daarnaast was ook de wereldberoemdeAmerikaanse dj/musicus en producent Daedelus (Alfred Darlington). De studio’s waren even het epicentrum van analoge elektronica adepten.
Hans Kulk en Rikkert Brok
Want daarin schuilt de kracht en uniciteit van deze studio’s. Ze hebben zeer waardevolle analoge elektronica in huis waaronder een ARP 2500, een echte vintage, hét speeltje bij uitstek van elektronica muzikanten. Maar dan nog is dat lustrum nog niet duidelijk. Het zit namelijk zo:
Vijf jaar geleden rolden de eerste rekken met instrumenten de Toonzaal binnen en startte de opbouw van wat destijds ‘De Toonzaal Studio’ heette. Nadat het CEM (Contactorgaan Elektronische Muziek) zich bij De Toonzaal Studio voegde en na een flinke verbouwing (met hulp van de Gemeente ‘s-Hertogenbosch en Brabant C) openden twee jaar geleden officieel de Willem Twee studios.
Elektronisch lusthof
ARP 2500 – Hainbach en Hans Kulk
De Willem Twee studio’s zijn zonder meer uniek te noemen en een waardevol bezit voor de gemeente ‘s-Hertogenbosch. Het is niet voor niets dat gerenommeerde artiesten aks Daedelus en Hainbach tijdelijk als ‘artists in residence’ in onze stad verblijven. Zij treffen in de studio’s een waar elektronisch lusthof aan. Vooral de aanwezigheid van een ARP 2500 in studio 2 oefent op hen een onverbiddelijke aantrekkingskracht.
De ARP 2500 was de eerste grote synthesizer van de Amerikaanse instrument bouwer ARP Instruments. Het was een monofone analoge synthesizer, die in productie was vanaf 1970 tot ergens in het midden van de jaren zeventig (bron: Wikipedia).
Coronaproof lustrum
Armeno Alberts en Hans Kulk
Ook het lustrum Willem Twee studio’s ontkomt in deze tijden van corona niet aan een aangepaste vorm. Het lustrum gaat een dagprogramma worden, geheel live online met een grote variëteit aan onderdelen; er wordt live geschakeld naar diverse uithoeken van hun grote netwerk.
De middag staat in het teken van educatie, presentaties en interviews, daarna proosten en eten in een mukbang.
In de avond is er een quiz, live muziek vanuit de studio’s en vooropgenomen videos en felicitaties vanuit de hele wereld met artiesten die bij de studio’s hebben gespeeld en/of gewerkt.
Screenshots: The ARP 2500 at Willem Twee Studios – an introduction
Het FAQ festival trapte de alweer tiende editie af met een lezing door Kees Tazelaar. Hij liet met vier kunstige muziekwerken horen hoe je de gedachten van zijn lezing ook inderdaad in de praktijk kan omzetten.
Kees Tazelaar
Wie is Kees Tazelaar?
Kees Tazelaar onderwijst sinds 1993 aan het Instituut voor Sonologie en sinds 2006 is hij hoofd van dit instituut. Dit nadat hij zelf aan het Koninklijk Conservatorium onder Jan Boerman studeerde.Naast het maken van composities (soms ook in opdracht) is hij historicus en hij behaalde in 2013 zijn doctors titel op het onderwerp ‘Philips and the Origins of Electronic Music in the Netherlands’. Over dit onderwerp heeft hij ook een boek geschreven: On the Threshold of Beauty.Verder heeft hij een indrukwekkende lijst composities op zijn naam staan.
Lezing op FAQ festival
De lezing in Willem Twee concertzaal werd gegeven in twee blokken van anderhalf uur. Wegens de internationale belangstelling gaf Kees Tazelaar deze in het Engels. Naast een mooi overzicht over de ontwikkeling van elektronische muziek door de tijd gaf Tazelaar gedachten mee die het publiek zeker nog een poos zullen bezig houden. Gedachten om wat mij betreft vast te houden: Er wordt vaak een strikt onderscheid gemaakt tussen de Musique Concrète in Frankrijk (Pierre Schaeffer) en de Duitse opvatting over het maken van elektronische muziek.
Kees Tazelaar in Willem Twee concertzaal
Kees Tazelaar laat zien dat deze hokjes nodeloos scherp zijn afgebakend en dat er over en weer veel meer beïnvloeding is geweest dan dat vaak beschreven is. Dat brengt je meteen bij de vraag wanneer elektronische muziek eigenlijk begon. Een artikel dat ik net las (Geschiedenis elektronische muziek 1951) weet dat exact: ’18 oktober 1951. Op die dag werd in Keulen de Studio für elektronische Musik (Studio voor Elektronische Muziek) opgericht.’
Kees geeft duidelijk aan dat dit veel subtieler ligt. Het begint al met de vraag wanneer je muziek elektronisch noemt. Is dat alleen omdat je elektronica gebruikt om iets te doen wat verder niet wezenlijk van de klassieke wijze van muziekbeleven verschilt? Of is dat wanneer je de nieuwe mogelijkheden die de elektronica (en later de software) je biedt werkelijk gaat uitnutten?
Dat brengt ons bij een prangende vraag die Kees Tazelaar bezighoudt: Aan het begin van de muziek die met wat taperecorders en opgenomen geluiden of enkele eenvoudige toongenerators (en dergelijke) werd opgenomen kon het maken van een compositie van 20 seconden weken werk zijn. Daarom werd er vooraf hard gewerkt aan het compositionele aspect er van.
pleidooi terugkeer compositionele aspecten
Tegenwoordig zijn de technische mogelijkheden om even snel iets te doen schier oneindig en in veel gevallen gaat dat ten nadele van de compositie. Kees Tazelaar houdt een hartstochtelijk pleidooi om terug te gaan naar de compositionele aspecten en de nieuwe lichting studenten met name te inspireren om te vernieuwen, nieuwe mogelijkheden te verkennen.
Tazelaar houdt niet van scherpe begrenzingen. Zo zijn de grenzen tussen muziek, gemaakt met opgenomen geluiden, en muziek gemaakt op basis van enkel (elektronische) synthese lang niet zo scherp als voor- en tegenstanders willen doen geloven. Wat hem betreft gaat het om het compositie element en is de rest een materiaal dat je gebruikt om die ideeën tot uitdrukking te brengen. Daarnaast was er veel aandacht voor de enorm grote rol die Philips heeft gespeeld eind jaren ’50 in de totstandkoming van elektronische muziek.
Concert
Ergens als historicus over praten is één ding, maar laat dan zelf maar eens wat zien! Deze uitdaging nam Kees Tazelaar met verve op. Hij speelde vier composities die elk voor zich de luisteraar meenamen door nieuwe landschappen (en in één geval voorzien van prachtige meebewegende video beelden, gemaakt door kunstenares Marianne Dekker). De muziek werd weergegeven via vijf boxen die de ruimtelijkheid tot een nieuwe dimensie verhieven.
Elk van de stukken werd gekenmerkt door een uitgekiende balans aan geluiden die werden geïntroduceerd, verdwenen, vervloeiden en getransformeerd weer terugkwamen om een nieuw geheel te scheppen. Het woord was duidelijk in geluid omgezet. Deze stukken proberen te omschrijven is niet te doen, de ervaring die ze oproepen is daar nu eenmaal veel te rijk voor. Gelukkig kan je op de titels googlen en zijn een paar nummers op Soundcloud terug te vinden.
openingsavond FAQ festival 2019
De gespeelde stukken waren:
1) Berglandschap, een grappige woordspeling op de naam van een docent die met pensioen ging. Dit stuk is gemaakt met volledig analoge middelen,
ontworpen en gemaakt op het instituut. Wat met name opvalt is het gebruik van stilte als element van de compositie en de ruimtelijkheid er van.
2) Chroma 1. Dit stuk gebruikt klanken van echte instrumenten die zijn bewerkt. Geluiden waar oorzaak en gevolg duidelijk te onderscheiden zijn, of is het nu toch net andersom?
3) Erwachen heiterer Empfindungen bei der Ankunft auf dem Lande, met een knipoog naar de Pastorale van Beethoven (Symphony nr 6). Begeleid door krachtig en prachtig abstract
kleurenspel op het video scherm
4) De profundis. Dit is gebaseerd op het gelijknamige gedicht van Georg Trakl, één van de belangrijkste vertegenwoordigers van het Duitse expressionisme. Het gedicht wordt half voorgezongen half verteld. En de stem is op vele wijzen bewerkt.
Lees ook het interview met Kees Tazelaar tijdens FAQ festival 2017
Daedelus, de artiestennaam van Alfred Darlington, gaf dinsdagmiddag 11 september zijn presentatie in het Willem Twee concertzaal ter gelegenheid van de opening van de Willem Twee studio’s. Studio’s wier naam & faam aan het groeien zijn. Van heinde en verre weten die studio’s een enthousiaste, jonge electronica generatie aan te trekken door de aanwezigheid van analoge geluidssystemen waaronder een ARP2500. Systemen die in prima staat verkeren en bemand worden door een groep bevlogen mensen.
Daedelus liet op deze late matinee presentatie zeven werken ten gehore te brengen. De overeenkomst van al die zeven werken is dat ze geen van allen af zijn. De een is verder in de fase naar voltooiing dan de andere. In die zin hield Daedelus het klein aantal aanwezigen een mooie spiegel voor van wat zich afspeelt in de workshop sessies in de Willem Twee studio’s. Het zijn werken in voorbereiding – work in progress – die op het punt staan te worden afgerond. Zelf zegt hij dat ze dichter bij die afronding zijn dan hij had gedacht. Er moet hier en daar nog verder doorontwikkeld worden.
Daedelus in Willem Twee concertzaal
Daedelus is één van de gastdocenten die studenten in elektronische muziek en sounddesign, begeleidt. Als tegenprestatie kan hij als artist in residence gebruikmaken van de unieke synthesizers en oscillatoren voor zijn eigen werk zoals een album die over de Boerenoorlogen uit de 19e eeuw handelt.
Boerenoorlogen
Daedelus begon zijn presentatie met een werk dat de werktitel De Bittereinders draagt. Bittereinders waren vrijheidsstrijders die zich niet wilden neerleggen bij de overwinning van de Britten na de Tweede Boerenoorlog (1899-1901). Ik vroeg hem waarom hij zich zo verbonden voelt met die negentiende-eeuwse oorlogen.
‘Ik kreeg de kans om in Zuid-Afrika op te treden, in Johannesbrug en Kaapstad. Vooral in die steden leven mensen nog sterk in de schaduw van hun geschiedenis. Veel van het hedendaags geweld komt voort uit die historische conflicten. Die Boerenoorlogen hebben veel impact op de moderne oorlogsvoering [gebruik van concentratiekampen, red.] maar speciaal op het dagelijks leven in Zuid-Afrika. Ik voelde de scheiding in het land, in de talen die gesproken worden, het Afrikaans ten opzichte van het Engels, de conflicten. Ik wilde daar iets mee doen’.
Als het album over De Boerenoorlogen uitkomt – de verwachting is begin 2019 – dan vormt het het sluitstuk van een triptiek die over conflicten en oorlogen gaat uit de negentiende eeuw. Eerder bracht Daedelus de EP Righteous Fists of Harmony (2010) over de Boxer opstand in China en het album The Light Brigade (2014) over de Krimoorlog. De reden voor deze werken is de fascinatie van Daedelus voor conflicten uit de 19e eeuw. Daedelus lijkt sowieso uit die eeuw te stammen door zijn Victoriaanse kleding tijdens zijn optredens.
Daedelus Victoriaans gekleed tijdens performances
Zeven analoge werken van Daedelus bijna afgerond
Daedelus presenteerde dinsdag 11 september zeven werkstukken. Hij sprak liever over ‘cases’ en was tijdens en na de presentatie in de concertzaal zelf verrast over het niveau en stadium die de werken inmiddels hebben bereikt. Alle nummers zijn gedeeltelijk ontstaan en/of verder bewerkt in de Willem Twee studio’s. Geen van de stukken die hij liet horen, droeg een werktitel met uitzondering van Bittereinders, het eerste nummer. Samen met het derde en zesde nummer komt Bittereinders in het te verschijnen album over de Boerenoorlogen. In deze twee nummers zijn Afrikaanse vocalen verwerkt. De andere nummers varieerden van downtempo met pulserende geluiden tot upbeat met flink wat aanzwellend geruis. Het tweede nummer was lekker jazzy met een zekere Lee Thompson aan de trompet.
Na afloop van de presentatie had ik een kort gesprek met Alfred Darlington aka Daedelus.
KLANKGAT: Wat is de aantrekkingskracht om hier in de Willem Twee studio’s te werken? Daedelus: Het is allemaal erg nieuw, dus ik kan niet zeggen hoe het zich ontwikkelt, wat het gaat worden. Ik spreek nu voor mijzelf. Als je aan die zware knoppen draait dan voel je dat het oud is, historisch. En dan bedoel ik niet alleen de apparatuur maar ook het geluid. Je voelt letterlijk het geluid in je lichaam als je ermee werkt. Nogmaals het zijn niet alleen de apparaten maar de gehele interface, het gewicht van de kabels, de tandwielen en dat die kabels je een beetje wegduwen. Het is een fysieke beleving.
Daedelus licht zijn werken – cases – toe
Marcel Wierckx die ik gisteren sprak, had het over ‘happy accidents’.
Ja, daar is zeker wat van waar. Je kunt een hele middag aan iets werken, denken dat jij het perfect in orde hebt, dan op de opnameknop drukt om te merken dat het eigenlijk allang goed zit. Het is het jagen op ongrijpbare geesten die nog leven maar ook dood zijn.
Daedelus gaf zaterdagavond 15 september een magistrale performance weg in Willem Twee poppodium tijdens de Grand Finale ter gelegenheid van de opening van de Willem Twee studio’s
Marcel Wierckx geboren in Winnipeg, Canada, woont al jaren in Nederland. Hij studeerde compositie aan de Desautels Faculty of Music van de University of Manitoba in Winnipeg en vervolgde zijn muziekstudie aan de Schulich School of Music of McGill University in Montreal. Hij is multimedia artist/docent compositie aan het conservatorium van Amsterdam.
Willem Twee studio’s Marcel Wierckx was maandag 10 september in Den Bosch ter gelegenheid van de opening van de Willem Twee studio’s. Hij gaf workshops in de ochtend en ’s middags om 16.00 uur een presentatie van een uur in de concertzaal. Hij liet drie stukken horen én zien. Zijn opleiding en achtergrond is het maken van software kunst, software muziek in zijn geval. Hij maakte ook de stap naar het maken van video’s en installaties bij zijn composities.
Realtime live performances zijn de handelsmerk van Marcel Wierckx. De eerst twee stukken waren deze keer echter voorgeprogrammeerd, alleen het derde en laatste werk was wel weer realtime live. Het eerste werk was een audio-video van traag bewegende, immens grote planten of bloemen op muziek die qua tempo in de pas liep op de beelden.
Drumloop
Boeiender was het tweede – voorgeprogrammeerde – stuk waar geen visuals werden vertoond, alleen muziek en geluid. Wierckx had hier een korte drumloop van twee seconden voor gebruikt en schreef een klein algoritme dat keek waar alle interessante geluiden zaten die in die loop waren besloten.
“Ik pakte een stukje van die drumloop en op basis van het fragment dat speelde, maakte het algoritme een beslissing wat het volgende fragment zou zijn om te zorgen dat het niet continu hetzelfde zou zijn. Er zat een random variatie in. De bedoeling was dat het een echte drummer moest nabootsen maar dingen doet die een echte drummer niet zou doen. Eigen beslissingen maken, een beetje free jazz maar met beslissingen die niet rationeel zijn.”
Ruis
Het derde werk was dus wel realtime live. Zowel het zien als het horen waren even belangrijk. Marcel Wierckx was een algoritme aan het besturen dat tegelijkertijd audio en video genereerde. Het werd ter plekke gespeeld en bij elk optreden is het weer anders. Ruis – noise – was het uitgangspunt van het stuk, in beeld en geluid. Het stuk bestaat eigenlijk uit piepkleine stukjes ruis die Wiercks rijdens zijn performance bewerkt.
Ik sprak na afloop met Marcel Wierckx en natuurlijk hadden we het over de analoge Willem Twee studio’s.
Marcel Wierckx in Willem Twee concertzaal
KLANKGAT: Wat vindt u van de analoge studio’s hier op de bovenverdieping? Marcel Wierckx: Die zijn waanzinnig. Het is alsof je in een museum loopt, maar een museum waar je aan alles mag aankomen. En dat is heel bijzonder.
En maakt u ook gebruik van analoge apparatuur of werkt u alleen digitaal?
Mijn opleiding, mijn achtergrond is software kunst, software muziek moet ik zeggen. Ik heb niet heel veel opleiding gehad in analoge studio’s. Dat komt omdat op het moment dat ik in Canada muziek studeerde, je op computers niet alleen kon componeren maar je kon er ook live als instrument mee optreden. Componeren met computers en muziekinstrumenten maken met computers en daarom ging ik helemaal de computerkant in. Maar vandaag heb ik een workshop gedaan samen met Hans Kulk in de studio en ik ben weer bezig om te kijken wat die analoge systemen mij kunnen bieden wat ik nu digitaal niet kan bereiken.
Verschillen in geluid, warmte?
Absoluut, het is niet te vergelijken. En ook een bepaalde graad van onbetrouwbaarheid, een aangename mate van onbetrouwbaarheid. Daar houd ik van. Het is een beetje ironisch, ik probeer dat te benaderen met mijn algoritmes en digitale systemen, terwijl dat al in het analoge zit. Maar het is toch anders.
Onbetrouwbaarder?
Ja, maar wel interessant onbetrouwbaar. Computers zijn onbetrouwbaar op een totaal oninteressante manier. Als ze niet werken dan werken ze gewoon niet. Maar met analoge apparatuur kan je wel die ‘happy accidents’ bereiken.
Vrijdagavond 7 september vond de officiële opening van de Willem Twee studio’s voor genodigden plaats. In het weekend van 8 en 9 september tijdens Open Monumentendag kon u ze nog bezichtigen. Een unieke kans om een werkend museum te zien. Zoals altijd als je de Willem Twee concertzaal binnenstapt hangt er een gemoedelijke atmosfeer waar ik me elke keer weer goed bij voel. De grote groep aanwezigen werd behoorlijk op tijd gevraagd naar binnen te gaan. Daar was een goede reden voor.
Analoge schatkamer van Willem Twee studio’s
Tom Holkenborg
Na een heel kort welkomstwoord door directeur Henri Broeren verscheen live op het grote scherm, vanuit Los Angeles, niemand minder dan Tom Holkenborg (zie foto boven). Tom aka Junkie XL is het muzikale genie achter heel wat films vanuit Hollywood. Los van de tour door zijn studio benadrukte hij het belang van de Willem Twee studio’s. Analoge apparatuur die nog in zo’n goede conditie verkeren, zijn niet alleen erfgoed, maar dragen door hun karakter wezenlijk bij aan het vakmanschap van het maken van elektronische muziek. Zeer belangrijk voor jonge, getalenteerde musici. Deze instrumenten zijn als een oude viool, een Stradivarius bijvoorbeeld. Holkenborg gaf toe jaloers te zijn op de ARP2500 die in de Willem Twee studio’s staat. Als hij weer eens in Nederland is, wil hij graag langskomen in de schatkamer van Willem Twee studio’s om er mee te experimenteren.
Deze slideshow vereist JavaScript.
Mike van der Geld
De wethouder Duurzaamheid, Leefomgeving en Cultuur gaf in de daarop volgende toespraak aan hoe belangrijk het is dat Den Bosch en Brabant op de kaart worden gezet. Hij prees daarbij Henri Broeren die de visie heeft gehad om een bedreiging tot een kans om te buigen. Petje af, en een applause.
Frans van Dooremalen
Van Dooremalen is bestuurder van het Cultuurinvesteringsfond Brabant C. Het fonds investeert in culturele initiatieven die een brede betekenis hebben en die rendement kunnen opleveren. Niet alleen qua geld, maar ook qua het aantrekken van talenten en top artiesten. Frans gaf aan dat hij zwaar onder de indruk was van deze ruimte. Hij vergeleek zich een beetje met de Britse archeoloog Howard Carter die op zoek was naar de schatkamer van farao Toetanchamon. Carter wist waar hij naar op zoek was. Van Dooremalen wist daarentegen niet wat hij zou aantreffen in de schatmaker van Willem Twee studio’s.
Hij wist niet wat hij zag en vond meteen dat dit cultureel erfgoed is. Maar meer nog: hij zag hier bevlogen mensen die bezig waren dromen waar te maken. En hij kijkt al uit naar de tijd dat een internationale topartiest hier in Den Bosch een muziekstuk komt opnemen dat een klassieker wordt. Gezien de belangstelling die er nu al is zou het zomaar kunnen gebeuren!
Henri Broeren
Henri Broeren
Henri is (na een indrukwekkende lijst met functies) bestuurder van Willem Twee. Hij heeft de mensen samen gebracht die nodig waren om al dit moois tot stand te brengen, maar hij wilde met name de aandacht vestigen op de mensen die het ‘echte’ werk hebben gedaan: Hans Kulk, Rikkert Brok, Armeno Alberts, Mitchel van Dinther, en de organisatie CEM. Deze bevlogen figuren brachten apparatuur in, vakkennis, en heel veel werk.
Daarnaast was dit allemaal niet mogelijk geweest zonder de vele vrijwilligers die hebben lopen sjouwen bij de verhuizing, hebben zitten solderen en die talloze klussen hebben opgeknapt. Ook die lijst met namen las hij voor – uw verslaggever vond het ook fijn zijn naam te horen.
Floris van Hoof
Floris van Hoof
Het werd tijd voor muziek. En de Belgische artiest Floris van Hoof liet horen wat er aan muziek met de studio mogelijk was. In een ‘synesthetische’ ervaring van beeld en geluid koppelde hij ritme en bijbehorende beelden samen. Een hypnotisch effect voor wie zich er aan over kon geven. Van Hoof sprak zijn lof uit over de uitstekende staat van de analoge elektronische apparatuur van de Willem Twee studio’s. Van Hoof gaat binnenkort op tournee door Nieuw-Zeeland en Australië. Hij treedt nu en dan op met andere musici waarin een samengaan plaatsvindt van analoge en digitale muziek.
Deze slideshow vereist JavaScript.
Henri Swinkels
De gedeputeerde voor kunst en cultuur voor de provincie Brabant reageerde op de muziek van Floris: ‘ Het is juist deze muziek die je voorbij je grenzen
trekt, die je nieuwsgierig maakt naar ‘het andere’, die bestaande kaders omverwerpt. Hij dacht terug aan de beginmelodie van Doctor Who, de Engelse televisie serie, zijn kennismaking met elektronische klanken.
Hij gaf aan trots te zijn dat Brabant C (‘het is wel een provinciaal fonds’) deze plek hielp. En hij benadrukte het belang van creatieve proeftuinen een vrijplaats om te experimenteren.
Henk van der Meulen
Ook de directeur van het Conservatorium Den Haag benadrukte het belang van juist deze studio. Juist door het vakmanschap dat je met deze oude apparatuur moet ontwikkelen stelt je in staat om werkelijk vakmanschap in het opbouwen van klank te ontwikkelen. De studio is een voortzetting van de traditie die met mensen als Edgar Varese, Dick Raaymakers, Jan Boerman, Henk Badings, Ton Bruynel is begonnen.
‘In deze studio komt geschiedenis samen om toekomst te creeëren.’ Hij ondersteunt ook van harte de samenwerking die aan het ontstaan is tussen deze studio en diverse conservatoria. Ook is het belangrijk dat
‘iedereen’ hier kan komen studeren en luisteren. De studio is openbaar en maakt muziek met ‘respect voor de oerklank’.
Daedelus
Daedelus
En toen muziek van een bekend componist: Daedelus, de artiestennaam van Alfred Darlington. Hij ging de studio in (wat we het grote scherm via videolink konden volgen) en produceerde een zeer toegankelijk stuk die initieel het idee gaf dat je in een vreemde natuur rondliep. Subtiel bijgemixed ritme zorgde uiteindelijk voor wat oriëntatiepunten en vervaagde weer. Echt een belevenis.
Ik sprak hem later nog even en hij benadrukte opnieuw het belang van het werkelijk kunnen experimenteren om vakmanschap te ontwikkelen en wezenlijk nieuwe muziek te produceren. Hierbij is de rol van instrumenten die je echt moet leren begrijpen niet te overschatten.
