FAQ Festival | KLANKGAT

nov, 2023

GOAT is dé publiekstrekker op derde dag FAQ festival
Het is verfrissend hoe Japanse artiesten heel anders omgaan met elektronische muziek

Een keur aan muzikanten zoals GOAT, Koshiro Hino, Tot Onyx en Manisdron passeert de revue in de Verkadefabriek en Willem Twee op de derde dag van het FAQ festival.

Gewoontegetrouw wordt deze dag afgesloten met een Club Night. Deze keer niet in de Verkadefabriek of Willem Twee maar in de Barkade op de Tramkade.

De sessies van Stef Veldhuis en Pak Yan Lau heb ik moeten overslaan door andere verantwoordelijkheden. Jammer, maar je kan niet alles volgens plan waarmaken. De rest van het avondprogramma wenkt en om 20:00 uur staat de Japanse band GOAT geprogrammeerd.

GOAT

GOAT komt uit Osaka, Japan, en is een vijfmansformatie. Het hart van de band wordt gevormd door de twee slagwerkers. Bas, gitaar en saxofoon maken de setting compleet. Het slagwerk is bepalend, de ritmes zijn complex en toch altijd goed te volgen. Er zijn veel raakpunten met het dance-genre.

Ik vermoed dat de slagwerkers inspiratie putten uit de aloude Japanse traditie van de Taiko. De Taiko maakt onderdeel van het Japans traditioneel theater, festivals en muziekgenres. Maar meer moet je er ook niet van maken. GOAT is lekker eigenzinnig en dé publiekstrekker van deze avond.

Het is echt volle bak in de Clubzaal van de Verkadefabriek. Ik zie vele hoofden meeknikken met het ritme. Het is jammer dat de stoelen niet zijn weggezet want dit is echt geen set om erbij te gaan zitten.

Elektronica is af en toe ingebed in de composities maar is eigenlijk marginaal te noemen. Het zijn de percussies die minimaal veranderen en je aandacht blijven vasthouden. GOAT is enig in zijn soort en al om die reden meer dan de moeite waard.

Klara Lewis en Nik Colk Void

Bijna meteen na GOAT staan Klara Lewis en Nik Colk Void op de timetable gepland. Zij spelen in de Studio Zaal van de Verkadefabriek. In het aartsdonker posteren twee vrouwen zich achter een tafel met het vertrouwde display van een elektronica set.

Veel draden en pluggen verbonden aan synthesizers en modulators. Geluiden en beats stormen op je af en dompelen je onder in wat dit Zweeds/Brits duo onder elektronische muziek verstaat.

Norbert Möslang

Was het aartsdonker bij Klara Lewis en Nik Colk Void, bij de Zwitser Norbert Möslang in de Kleine Zaal van de Verkadefabriek is het pikkedonker.

Möslang staat bekend als componist van filmmuziek. De klanken die hij voortbrengt gedijen goed in deze duistere zaal.

Koshiro Hino

In de Clubzaal staat Koshiro Hino met zijn soloproject YPY. YPY kenmerkt zich door polymetrische percussie, je hoort meerdere ritmes tegelijkertijd. Niet zo vreemd als je bedenkt dat Hino onder meer nummers schrijft voor GOAT.

Koshiro is een legende in de wereld van de elektronische muziek en FAQ festival mag zich rijk rekenen met zo’n artiest.

Tot Onyx

Het is moeilijk te achterhalen wat je met Tot Onyx (Tommi Tokyo) aan moet. Het is een mix van griezelige elektronische, spookachtige stemmen, hard industrieel gekletter en onsamenhangende ritmes. Maar bovenal is zij meeslepend, fascinerend, spooky, bovennatuurlijk. Een mix van Japanse manga enTeutoonse bombast, een sjamaan afkomstig uit de diepste krochten van de hel.

Tommi Tokyo heeft haar gezicht wit gekalkt dat sterk contrasteert met haar lange zwarte haar. Zij staat niet stil en draait aan knoppen vanachter een hele hoge tafel op het podium van Willem Twee.

Het is jammer dat er zo weinig mensen aanwezig zijn, want haar set/act is indrukwekkend. Het sobere maar effectieve rode licht versterkt dit optreden. De geluids- en lichttechnicus van dienst heeft voor deze opzet gekozen, waarvoor hulde.

Thomas Lehn Synklavia

Thomas Lehn speelt in de Kleine Zaal van de Verkadefabriek. Deze Duitse musicus heeft voor het stuk Synklavia de piano verbonden aan een analoge synthesizer.

Deze synthesizer-geprepareerde piano kan zowel akoestische klanken elektronisch moduleren als deze gebruiken als spanningen om de synthesizer te sturen. Het stuk wordt live uitgevoerd en komt op de verstilde momenten het meest tot zijn recht.

Manisdron

Als de solist Manisdron keert Takafumi Okada, de drummer van GOAT, terug in de Clubzaal. Het is een strak en intens spel en op gezette momenten zelfs dansbaar. Ik zie in ieder geval een aantal mensen dansen. Ook nu hebben de meeste mensen besloten om erbij te gaan zitten.

Als Manisdron begint te zingen is dat sterk vervormd en lijkt het of hij geesten aanroept. Net als Tot Onyx is hij sjamanistisch te noemen. Het is een sterke act. Ik speel met de gedachte dat hij en Tot Onyx een geweldig gelegenheidsduo zouden vormen. Hoe demonisch zou dat zijn?

De inbreng van Japanners is dit jaar groot en levert uitvoeringen op die je van Westerse musici niet snel zal krijgen. Dat is verfrissend en smaakt naar meer.

nov, 2023

Asuna trakteert zijn gaste op vallend snoepgoed
FAQ festival op vrijdag met sterke Japanse bezetting en spectaculaire set van Britse vader en zoon

De tweede dag – vrijdag – van het FAQ festival opent met het stuk Falling Sweets/Afternoon Membranophone van de Japanse musicus Asuna Arashi. Daarna zorgt soundartist Tomoko Sauvage voor de nodige zen met haar keramische kommen gevuld met water. De Britten Mark Fell en Rian Treanor (vader en zoon) laten de fundamenten van de Toonzaal daveren met hun elektronische muziek.

Asuna

De Toonzaal heeft een flinke remake ondergaan voor de set van Asuno Arashi. In het midden van de zaal staat een tafel vol snoepgoed en muziekinstrumenten. Dit alles wordt geflankeerd door twee publieksruimtes. Boven de tafel hangen gekleurde plastic linten aan een rek. Het moet een kroonluchter voorstellen. Aan elke lint is snoepgoed gehecht dat of wordt geplukt of in de loop van de set belandt op de platte instrumenten (zie onderstaande foto).

Asuna die in 2021 al eerder te gast was bij FAQ, komt nu met Falling Sweets/Afternoon Membranophone. Het gaat over een man die een tafel dekt met allerlei snoepgoed, omdat een vriendin voor de eerste keer op visite komt. Als zij arriveert, ook met snoep, kan de lunch beginnen.

Vooraf geeft Asuna een elektronisch gestuurde demonstratie op een membranofoon, in dit geval een middelgrote trom. Door aan de schroeven te draaien spant en ontspant hij het vel en verandert de toonhoogte. Ook ronde snoepjes komen op de trom terecht dat een ratelend effect krijgt.

Deze slideshow vereist JavaScript.

Falling Sweets is het tweede onderdeel. Asuna en Rima zitten aan tafel en eten de snoep op met mes en vork. Het is een performance met een hele lichte toon en vol kleur. Naargelang de lunch duurt vallen steeds meer snoepjes op de elektronische muziekinstrumenten. Uit twee bidons stroomt een heel dun straaltje drank in de wijnglazen. Als die bidons leeg zijn en de wijnglazen gevuld, eindigt deze speelse elektronische act.

Tomoko Sauvage

In Podium Azijnfabriek staat de tweede set van deze FAQ vrijdag gepland, die van Tomoko Sauvage (JP/FR). Eigenlijk zou zij ook optreden in de Toonzaal maar het optuigen en afbreken van de voorafgaande set van Asuna nam te veel tijd in beslag. In 2012 zag programmeur Rikkert Brok Tomoko op een festival in Duitsland en heeft haar onthouden.

Kommen water met subaquatische versterking

Tomoko maakt gebruik van kommen gevuld met water die met onderwater versterkers verbonden zijn aan haar elektronische apparatuur. Door met haar vingers door het water te gaan of druppels in de kommen te sprenkelen ontstaat een aangenaam verstilde klankkleur. Haar bewegingen versterkt door haar zittende act suggereren een spirituele meditatie, bijna op Zen hoogte. Het weinige theaterlicht draagt bij aan die diepe concentratie die zij weet op te wekken.

Mark Fell & Rian Treanor

De trouwe FAQ fans spoeden zich na de act van Tomoko Sauvage terug naar Willem Twee Toonzaal. Daar staan een vader en zoon hen op te wachten. Geen spoor meer van de Falling Sweets set, alleen een kaal podium waar de grote theaterlichten voor een deel naar beneden zijn gebracht, gericht op het publiek. Daarachter staan Mark Fell (de vader) en Rian Treanor (de zoon) klaar om te beginnen.

Mark Fell heeft een grote staat van dienst die hij de afgelopen dertig jaar heeft opgebouwd. Zijn werk beslaat vele velden en disciplines zoals film, dans, filosofie, politiek. Vanavond staat hij samen met zijn zoon Rian en dat is een unieke aangelegenheid. Vader en zoon hebben nooit live met elkaar samengespeeld. Nu hier bij FAQ 2023 is het dan zover.

De set begint subtiel en afwachtend. Het lijkt of de twee mannen niet zeker zijn welke weg, welk spoor ze in willen slaan. Er is voor het publiek ook helemaal geen visueel houvast en is deze act derhalve geheel audio.

Het duurt toch nog even voordat ze zeker weten dat de gekozen richting de juiste blijkt te zijn. Maar dan gaan ook alle remmen los en is er geen ontkomen meer aan. Een helse kanonnade breekt los, een spervuur aan diepe pulsen die je onderbuik raken. Het is een algehele sensatie op je lichaam.

Een indrukwekkende set die na afloop door een joelende en fluitend publiek wordt onthaald met terecht gejuich en langdurig applaus..

Kijk op boomkat.com voor hun werk.

nov, 2023

FAQ festival viert 50 jaar Serge Modular
Openingsdag in de Toonzaal met Serge-specialisten Thomas Ankersmit en Floris Vanhoof

FAQ festival zou FAQ festival niet zijn als het het 50-jarig bestaan van de Serge Modular niet zou vieren. De viering vindt uiteraard plaats in De Toonzaal, de wieg van het FAQ festival dat sinds een aantal jaren een onderdeel uitmaakt van November Music.

Voor deze speciale Serge Modular avond zijn Floris Vanhoof en Thomas Ankersmit uitgenodigd.

50 jaar Serge Modular

De eerste Serge Modular kwam uit in 1973. De Amerikaans-Russische bedenker Serge Tcherepnin ontwierp een elektronisch instrument met meer functies dan de bestaande instrumenten van Moog, ARP en Buchla.

Floris Vanhoof

Deze slideshow vereist JavaScript.

“Een Serge modular is een elektronisch instrument maar dan heel open gebouwd. Bepaalde elektronische instrumenten hebben een aantal functies. Maar een Serge heeft meerdere functies waardoor je een veel beter spectrum aan klanken kan genereren.”

Aan het woord is Floris Vanhoof die het FAQ festival 2023 opent met twee stukken op zijn Serge Modular. Zijn trefwoorden zijn open design, electric noise, manual. Alles zo handmatig mogelijk tijdens een live-set.

De display (of wat daar voor door moet gaan) op de houten tafel oogt chaotisch, random. Meer pluggen, draden, apparaten dan je gewend bent maar ook klassieke Coca Cola flesjes en flacons vloeibare zeep. Dat vraagt om uitleg.

“Ik heb zeepsop in een flesje gedaan en dan schijn ik met een laser door die zeepsop. Normaal gebruik ik leds om kamer te verlichten, stroom erin en licht eruit. Ik keer dat proces om en schijn licht in de led en laat er stroom uitkomen waardoor als je de stroom versterkt, er geluid ontstaat. En waardoor je in alle variaties naar licht en geluid kan luisteren*.”

Op het scherm zie je het gelaserde beeld van de zeepsop en hoor je tegelijkertijd het gemanipuleerde geluid met behulp van zijn zeer persoonlijke versie van de Serge Modular.

Om deze bijzondere set beter uit te laten komen, gaan alle theaterlichten uit. Licht en geluid raken er intenser door. Het tweede en kortere stuk heeft hij deels gemaakt in de Willem Twee Studio’s.

Thomas Ankersmit

De set van Thomas Ankersmit is geheel anders dan die van Floris Vanhoof. Met zijn Serge Modular-synthesizer produceert hij soundscapes die ijl en zeer gedetailleerd klinken om ze af te wisselen met brute kracht.

In tegenstelling tot zijn voorganger maakt Thomas geen gebruik van visuele middelen. Geluid, noise en ritme roepen sowieso allerlei associaties op. Flarden van de speelfilm Tenet van Christopher Nolan schieten door mijn hoofd.

De set is klassiek in opzet maar de kracht van de Serge Modular is weer ontegenzeggelijk aangetoond.

Let’s Paint TV

FAQ haalt altijd een soort sidekick binnen die op meer luchtige wijze de elektronische muziek benadert. Deze keer is het de act Let’s Paint TV, een Amerikaanse televisieshow gepresenteerd door kunstenaar John Kilduff.

In de foyer van de Toonzaal zal John Kilduff alle drie dagen zijn show opnemen voor live publiek.

*Floris Vanhoof heeft een audio-visuele studie genoten en de verbinding van beeld en geluid komen daaruit voort. Bij zijn live acts maakt hij gebruik van een projector.

feb, 2021

De drive van Bert Palinckx van November Music
Door kenners gedreven festival gaat uit van de inbreng en wensen van muzikanten

In een interview met Bert Palinckx bespreken we zijn drive voor dit festival, geschiedenis en de toekomstplannen.

Muziekplatform KLANKGAT is een rubriek gestart waar we Bossche bands, artiesten en festivalorganisatoren interviewen over het afgelopen jaar. Hoe de corona crisis het beleid en de muziek heeft beïnvloed, wat de eigenlijke plannen waren, hoe musici en organisatoren terug- en vooruitkijken. Een terugblik naar een moeilijk 2020 en een vooruitzicht naar een onzeker 2021.

Inleiding

Bert Palinckx — November Music 2019 – ©Wim Roelsma

Het November Music Festival is nog lang niet zo bekend als dat het verdient te zijn. “Ik hoop van harte dat we van 5 t/m 14 Nov 2021 de kans gaan krijgen om dit weer in real life mee te maken,” zegt Bert Palinckx De eerste editie van dit festival was al in 1993 toen een groep mensen (op initiatief van de gemeente Den Bosch) een festival ging organiseren dat uitging van de vrijheid van muzikanten om te experimenteren en zo iets mooi te maken. Het gevolg was een enorme creativiteit over de jaren waarin vele mooie stukken zijn gemaakt. Het Bosch Requiem wat elk jaar in opdracht wordt gecomponeerd is hier al langzamerhand een traditie geworden.

Maar het gaat niet alleen om ‘klassieke muziek’. Er wordt geëxperimenteerd met jazz, volksmuziek, en invloeden van elektronica. De artistieke leiding is sinds 1999 in handen van Bert Palinckx. Met een kleine groep medewerkers en heel wat ZZPers (op het hoogtepunt zo’n 100 man) worden in 10 dagen maar liefst zo’n 90 concerten gegeven. Vernieuwend, experimenteel en bol staand van de zeer mooie composities en meeslepende ideeën (lees enkele van mijn concert recensies er op na).

Interview met Bert Palinckx

Bert Palinckx is afgestudeerd aan de Technische Universiteit Eindhoven (TUE) in bouwkunde (planologie). Een vergelijking met Xenakis lag wat mij betreft voor de hand, maar Bert ziet dat anders: “Ik ben opgegroeid in Tilburg, waar ik als jongen al kennis maakte met jazz en de vele muziek die in Tilburg makkelijk toegankelijk was. Ik had dan ook al snel een bandrecorder waarmee ik allerlei opnames maakte. En door mijn belangstelling voor de contrabas kwam ik in een band terecht (met mijn broer) waarmee we al snel door heel Nederland rondtrokken met wel 40 à 50 concerten per jaar. Dus ik heb mezelf eigenlijk altijd al als muzikant gezien.”
Door de samenwerking en zijn naamsbekendheid begon hij al snel van alles te organiseren (b.v. de Paradox in Tilburg). En zo kon het gebeuren dat Henri Broeren hem vroeg om de leiding van het festival op zich te nemen. Samen met Theo van Dooremalen (zakelijke leiding) volgden jaren van groei, aanpassing aan de omstandigheden en veel, heel veel, prachtige muziek en opzienbarende concerten.

Succes van het festival

“Belangrijk en uniek voor het festival is dat het uitgaat van de inbreng en wensen van muzikanten. In vrijheid kunnen ze van alles maken, grens overstijgend. En dat leidt tot geweldig mooie en vernieuwende stukken. We hebben soms het verwijt gehad dat het wel voor een erg select publiek was, en we hebben dan ook meer toegankelijke muziek geprogrammeerd. Zo zat de zaal vol toen Louis Andriessen (Anaïs Nin) werd uitgevoerd. Ook John Zorn trok de aandacht. Maar wellicht zijn wij als Brabanders wel te bescheiden in de reclame die we voor het festival maken. Al is het ook een kwestie van bereikbaarheid, budget en dergelijke.”

Toekomst

“Natuurlijk hakte corona er in. Maar we moeten daar ook niet te moeilijk over doen. In een situatie van overmacht (twee dagen voor het festival in 2020 ging Nederland op slot, red) was er veel begrip bij alle deelnemers en betrokkenen. Hotels en cateraars waren heel coulant. In mijn eigen hoofd heeft het festival wel doorgang gevonden. Maar veel dingen die voor 2020 stonden geprogrammeerd hopen we dit jaar in november wel uit te kunnen voeren. Misschien met een kleiner publiek, en met de noodzaak om te streamen. Dus we gaan door met de artiesten en nemen ook het FAQ festival (gericht op elektronische muziek van 4 tot 6 November, red) onder onze vleugels. En daar misschien een nieuwtje dat er muziek van Éliane Radigue uitgevoerd gaat worden.

Conclusie

We hebben in Den Bosch veel mooie muziek in het vooruitzicht, gedreven door kenners die unieke componisten weten te strikken. Verder kan ik het belang van vroege brede kennismaking met cultuur niet voldoende onderstrepen, aldus artistiek directeur Bert Palinckx.

dec, 2019

Willem Twee studios en FAQ Festival organiseren weer FAQLab
Soldeerclub Modlab demonstraties van ontwikkelingen en experimenten in de elektronische muziek

Willem Twee studios en FAQ Festival zijn de twee organisaties die in Den Bosch de belangen behartigen van de elektronische muziek zowel op analoog als digitaal vlak. Op zondag 15 december was het weer FAQLab, een terugkerend evenement gericht op ontwikkelingen en experimenten in de elektronica.

FAQLab

Deze slideshow vereist JavaScript.

U kunt FAQLab vergelijken met een Open Dag. De entree is gratis en er is min of meer vrije rondloop. Het middagprogramma had het volgende te brengen. Van 15.00 tot 18.00 uur:

studio demo’s verzorgd door Maarten van der Vleuten en Hendrik Barendsen
presentaties Modlab soldeerclub
game-installatie

De merchandise is misschien anders dan je gewend bent van een Open Dag, maar het gaat hier dan ook om elektronische muziek. In de foyer van Willem Twee Toonzaal aan de Prins Bernhardstraat stonden op tafels een wirwar aan elektronica, draden, plugs, laptops en meer obscuur ogende apparatuur, die smeken om demonstraties van de makers van de soldeerclub Modlab.

Eén van de grappigste demonstraties was die van Beatcoin, een audio-visueel hulpmiddel – een soort app – om de koersen van je ingelegde bitcoins te kunnen volgen. Je kan bitcoins kopen, verkopen en upgraden. Op het scherm verandert een gekleurde kubus van vorm afhankelijk van je handelingen op die koersen. Alle handelingen worden gestreamd naar een soundmachine die jouw handelingen naar geluid/muziek vertalen. De look & feel van Beatcoin heeft veel weg van de game Minecraft, die erg populair is bij de jeugd.

Willem Twee studios demo

Na enige demonstraties in de foyer volgde een heuse live demo in de Willem Twee studios op de eerste verdieping van het muziekcentrum. Daar staan de unieke analoge installaties van de studio’s. Het is en blijft wonderbaarlijk die analoge apparaten met al die draden, pluggen, tapes en recorders. Je waant je in de wereld van een mad professor uit een sciencefiction film van de jaren ’50 van de vorige eeuw.

Aan de knoppen, draden en panelen zat Maarten van der Vleuten die een korte live compositie liet horen die hij de dag tevoren op papier had gezet. Maarten liet een gebalanceerd stuk horen dat van langzaam en kalm meer en meer koers nam naar een beat die bijna dansbaar was. Was het stuk langer geweest dan zou het misschien echt dansbaar zijn geworden. Maar dat blijft immer ongewis. Hieronder een gedeelte van zijn uitvoering.

View this post on Instagram

A post shared by Klankgat.online (@klankgatonline)

Na deze demonstratie van Willem Twee studios volgden nog twee demonstraties in de foyer. FAQLab had nog meer in petto deze dag. Het avondprogramma brengt twee onderdelen. Om 19.30 uur een presentatie van oud-cursisten die stukjes ten gehore brengen en om 20.00 uur het Sonologie concert i.s.m. Institute of Sonology met composities van:

Quirijn Dees
Kaðlín Sara Ólafsdóttir
Lucie Nezri
Miro Bollen
Sóley Sigurjónsdóttir
Aleksandar Koruga
Willem van Erven Dorens
Eunji Kim

apr, 2019

Shit and Shine is eclectisch en uiteindelijk dansbaar
Experimenteel, techno, noise maar ook lekkere house samples

Shit and Shine deed eerst Oslo, Parijs en Brussel aan voordat de twee vertegenwoordigers van de band, Craig Clouse en Leon Marks, op 4 april bij Muziek Op Donderdag in Willem Twee concertzaal optraden. Na Den Bosch gaan zij nog naar Berlijn en Leipzig (met de gehele crew) en is de Europese stedentour van Shit and Shine gedaan. Leon Marks gaat weer naar Londen en Craig Clouse vliegt terug naar Austin, Texas, USA.

Een beetje aandoenlijk om Den Bosch tussen al die wereldsteden te zien. Deze avond is in samenwerking met het FAQ festival geprogrammeerd en dat verklaart veel, zo niet alles dat Shit and Shine voor het zeer bescheiden podium van Willem Twee concertzaal – de foyer nota bene – kon worden gestrikt. Dat was ook een verrassing voor de heren zelf die gewend zijn om in grote zalen te spelen voor een uitzinnig publiek.

De naam (en faam) van FAQ festival is dusdanig dat grote namen uit de elektronische muziek graag hier naar toe komen. Denk aan Daedelus, Koreless en Suzanne Ciani die de afgelopen jaren in Den Bosch hebben opgetreden en zelfs in Willem Twee Studios hebben gewerkt.

Dit jaar heb ik FAQ festival gelaten voor wat het was. Ik kende bijna geen van de artiesten die geprogrammeerd stonden behalve dan Kees Tazelaar. Shit and Shine wilde ik echter niet aan mij voorbijgaan. Deze generatie weet twee dingen te verbinden die mij aanspreken: experiment en dansbaarheid.

Visueel was het allemaal niet geweldig. Een kleine tafel met daarop elektronische apparatuur en twee stoelen. Een fotograaf zei gekscherend dat de band weer weg was gegaan nadat ze alles hadden voorgeprogrammeerd. Er hoefde maar een knopje te worden ingedrukt.

Zo erg is het gelukkig niet bij Shit and Shine die op tijd begon. De heren deden het aanvankelijk kalm aan: fijne soundscapes, audio-tapes, nu en dan flinke vette noise erover heen. Niet opzienbarend en qua volume zeer dragelijk. Ook dat was anders dan Clouse en Marks gewend zijn. Bij hen is het gewoonlijk alle knoppen open en blazen maar. Clouse zei daarover: “Tonight was a challenge.”

Op een derde van het optreden dat iets korter dan een uur duurde, zette Shit and Shine een beat in die bijna dansbaar was. Clouse tapte met zijn rechtervoet mee met het ritme en bij het publiek bewogen de hoofden mee. Clouse tikte met drumsticks op twee kleine toestellen die equalizers bleken te zijn. Marks zorgde voor de sound en samples die hij had voorgeprogrammeerd of ter plekke maakte.

De dansbare beat werd steeds dominanter wat kon rekenen op de instemming van de aanwezigen. Visioenen van immense zalen met een kolkend publiek kwamen bij mij op. Toen de muziek stopte, steeg een hartverwarmend applaus op en verscheen er een glimlach op het gezicht van Craig Clouse. Shit and Shine was het toch weer gelukt om dit enthousiasme te ontlokken. Alleen net effe anders dan ze gewend zijn.

mrt, 2019

FAQ Festival 2019 Félicia Atkinson en KATE NV
Over verdere uitwerkingen van composities en stukken vol belofte

Félicia Atkinson en KATE NV openen de tweede avond van het elektronisch muziekfestival FAQ 2019. Het is al weer de tiende keer dat het festival in Den Bosch wordt gehouden.

Félicia Atkinson

De tweede avond van het FAQ festival trapt de Française Félicia Atkinson af. Geboren in Parijs in 1981 staat zij voor een meditatieve richting vol abstracte schoonheid die zij heeft opgedaan in heel wat reizen rond de wereld. Zij heeft de l’Ecole Nationale Supérieure des Beaux-Arts de Paris met succes afgerond en studeerde ook antropologie en moderne dans. Reden genoeg om naar een voorstelling te komen, wat heel wat studenten van de Tilburgse muziekschool dan ook hadden gedaan.

Met weinig inleiding begint Félicia Atkinson meteen met de creatie van een lage drone met enige puls er in. Langzaam maar zeker bouwt dit eenvoudige thema op met toegevoegde tik en klopgeluiden waar langzaam meer en meer natuurlijk klinkende vogelgeluiden bij komen en klanken als van temple bells. De geluiden bouwen langzaam op en terwijl de zo geschapen klankmuur voort blijft duren, speelt Atkinson een eenvoudig thema op de piano die in een lang aangehouden akkoord eindigde. Dan pakt Félicia Atkinson weer de microfoon waar ze hypnotisch langzaam Franse tekst inspreekt. Dit is de opbouw naar wat een heel mooie en meeslepende compositie had kunnen zijn.

Maar op enig moment begint het te veel van het publiek te vergen, het piano thema wordt te vaak exact herhaald, de opbouw van het stuk gaat nergens heen, de half gezongen, half gesproken tekst is onverstaanbaar en na een half uur begint het publiek te schuifelen en hier en daar zelfs te praten. Het goede van het FAQ festival is dat er echt ruimte wordt geboden aan nieuwe experimenten en dat juich ik van harte toe. Ook als het betekent dat je hier en daar een componist moet laten ontdekken dat als je gezegd hebt wat je zeggen wilde dat het dan klaar is.

KATE NV

KATE NV is een project van de Russische Kate Shilonosova (geboren 1989 in Kazan, Tatarstan). Haar muziek laat zich moeilijk indelen, en is door diverse stromingen beïnvloed. Niet in het minst door Japanse muziek, wat merkbaar is in de klankkleuren die ze kiest en ritmes die ze slaat. Voor deze avond gebruikt KATE NV geluiden die in de studio zijn opgenomen benevens allerlei materialen die door kloppen diverse geluiden produceren, waaronder een miniatuur zingende zaag, en een stel inderhaast aangerukte bierglazen. Door deze ritmisch een voor een te spelen, te samplen en te loopen ontstaat een patroon aan geluiden.

Enige concentratie heeft KATE NV wel nodig, want in de ontstane ritmes blijft ze geluiden toevoegen. Het begint met iets wat levendig en fris klonk, met allerlei percussie geluiden die creatief worden samengevoegd. En de opbouw van geluiden is in het begin leuk om te horen. Toch mist er hier ook diepgang, het geheel is net niet ritmisch genoeg, er ontstaat geen echte puls, de geluiden klinken op den duur nogal bijeengeraapt.

Het gebrek aan compositie en gevoel van een geheel zijn maakt dat de muziek je uiteindelijk niet echt meevoert. Dat is jammer want de stukken van KATE NV hebben de belofte in zich om iets heel moois te kunnen worden.

Foto Félicia Athinson – screenshot video Adaptation Assez Facile
Foto’s KATE NV – screenshots video KATE NV at Willem Twee Studios

mrt, 2019

Potje knallen met Knalpot derde dag FAQ festival
In een psychedelische trip naar een hoogtepunt

Op zaterdag 23 maart, de laatste dag van het FAQ Festival, wordt het nog één keer een potje knallen met Knalpot in Willem Twee Poppodium. Knalpot en Locust hebben van plek gewisseld deze avond, dus dat betekent dan dat Locust als eerste mag. Deze producer maakt experimentele elektronische muziek met een dikke beat, waarop je niet direct gaat dansen. Dat wordt dan ook niet gedaan.

Het handjevol liefhebbers staat geïnteresseerd te kijken naar de man achter zijn laptop en naar de visuals op het scherm achter hem. Zonder ombouw pauze begint Knalpot direct na afloop van Locust aan hun show. Er hoeft niet omgebouwd te worden, want de set van Knalpot staat al klaar, niet op, maar vóór het podium. Maar er blijft genoeg ruimte over in de zaal, want echt druk is het nog steeds niet.

Knalpot

Deze slideshow vereist JavaScript.

Knalpot bestaat uit gitarist Raphael Vanoli en drummer Gerri Jäger, die daarnaast nog een berg elektronica tot hun beschikking hebben. Twee gitaren, een bas synthesizer en gigantisch veel pedalen op de grond bij de gitarist en de drummer maakt gebruik van een casio keyboardje en allerlei knoppen voor effecten op de drums.

Het tweetal van Knalpot, uitgedost met zonneklep en T-shirt met hondenkop erop, begint met een traag nummer met een redelijk simpel drumritme. Gitarist Raphael heeft een effect op zijn twaalfsnarige gitaar ingesteld, waardoor hij klinkt als een geluid uit het Atari computerspel Space Invaders. Maar simpel is hun spel allerminst en het experiment wordt niet geschuwd. Zo wordt er regelmatig van maatsoort gewisseld en de gitarist blaast tijdens het spelen op zijn snaren en gebruikt zijn mond als klankgat lijkt het, waardoor hij een heel bijzonder geluid creëert.

Psychedelische jam
Knalpot wekt af en toe de illusie aan een psychedelische jam bezig te zijn, allebei in hun eigen wereld. De drummer die quasi lui de gitaarlijn volgt en het doet lijken alsof hij zich inhoudt zodat ie nog nét binnen de maat drumt. Je zou hem bijna aan willen duwen bij wijze van spreken. De nummers variëren van dromerig langzaam tot uptempo rocknummers. Het zijn vaak repeterende ritmes waar je helemaal ingezogen kunt worden als je je eraan toegeeft, die steeds verder uitgebouwd worden met allerlei drum fills om tot een hoogtepunt te komen. Een fijne ervaring.

De eerstvolgende gelegenheid om Knalpot te zien is vrijdag 5 april in concertzaal OCCII in Amsterdam Zuid. Zou ik zeker even heen gaan als je in de buurt bent.

Foto’s: Johan Kramer en screenshots video KNALPOT – EFFE ZITTE

mrt, 2019

Elektronica festival FAQ 2019 opent met drie invalshoeken
Kees Tazelaar, Drew McDowall en Allesandro Cortini

Het elektronica festival FAQ 2019 werd donderdag 21 maart geopend met een middaglezing van Kees Tazelaar, hoofd van het instituut Sonologie van het Koninklijk Conservatorium Den Haag. In de avond bracht Tazelaar vier stukken ten gehore en werd dit elektronisch muziekfestival daadwerkelijk geopend. Na Tazelaar traden de Schot Drew McDowall en de Italiaan Allesandro Cortini op. Drie musici met elk een andere invalshoek op elektronische muziek en daardoor verschillende klanktonen en -kleuren.

Kees Tazelaar
Kees Tazelaar (1962) is de echte classicus van het drietal dat in Willem Twee concertzaal deze elektronica festival FAQ opent. Analoge noise domineert het eerste van de vier stukken die Tazelaar liet horen. De profundis, het vierde stuk, is een zeer elegante en harmonieuze compositie. Graag verwijs ik naar de recensie van mijn collega Erwin Engelsma die al eerder over het optreden van Tazelaar heeft geschreven.

Drew McDowall

Drew McDowall (1961) pakt het heel anders aan en toch begint hij eveneens klassiek. Het is één langgerekt stuk met een opkomend laag sonoor geluid dat culmineert in dreigende hoogten en dan weer neerdaalt. Die curven laag, diep en hoog in volume herhalen zich in het stuk. De somberheid en de duistere dreiging blijven permanent aanwezig. Punk en rock hebben deze Schot gevormd die zich in latere jaren voegde bij de Britse avantgarde groep Coil en Psychic TV.

Op sommige momenten verwacht je dat het stuk explodeert in een heftige dance beat. Het ontbreken van zo’n escape uit deze dreiging – een verlossende doorbraak – draagt een zware last op de aandacht en het gemoed van het publiek. Na verloop van tijd verlaat een flink aantal mensen dan ook de zaal. Er stijgt weliswaar applaus op als het stuk wegebt maar net zo goed een zucht van verlichting.

Allesandro Cortini

Bij de Italiaan Allesandro Cortini (1976) is het allemaal speelser en lichter van toon. Cortini speelde keyboard bij de Amerikaanse rockband Nine Inch Nails en deed de elektronische productie van het nummer Birds of Prey van popzangeres Christina Aguilera.

Cortini krijgt dezelfde tijd toegemeten als Tazelaar en McDowall. Zijn compositie voor elektronica festival FAQ heeft hij in zeven stukken gedeeld. Het is een elektronisch loflied aan het Italië van de jaren ’50, ’60 en ’70. Cortini illustreert zijn stuk met onscherp beeldmateriaal, gefilmd – zo lijkt het – met een 10mm camera en één van de eerste video camera’s.

Een gelukkiger Italië is te zien. Onbezorgde families op het strand, een kleine jongen comfortabel en warm gekleed in de strenge winter van Noord-Italië, een boottocht naar Capri, stijlvol geklede Italianen op het perron van het centraal station van Rome, een Venetië dat nog niet wordt geteisterd door horden toeristen. Het is een prachtig verhaal en een mooie afsluiting van de eerste dag van het elektronica festival FAQ 2019.

mrt, 2019

Kees Tazelaar trapt FAQ Festival af met inspirerende lezing
Hartstochtelijk pleidooi voor terugkeer compositie in de muziek

Het FAQ festival trapte de alweer tiende editie af met een lezing door Kees Tazelaar. Hij liet met vier kunstige muziekwerken horen hoe je de gedachten van zijn lezing ook inderdaad in de praktijk kan omzetten.

Wie is Kees Tazelaar?

Kees Tazelaar onderwijst sinds 1993 aan het Instituut voor Sonologie en sinds 2006 is hij hoofd van dit instituut. Dit nadat hij zelf aan het Koninklijk Conservatorium onder Jan Boerman studeerde.Naast het maken van composities (soms ook in opdracht) is hij historicus en hij behaalde in 2013 zijn doctors titel op het onderwerp ‘Philips and the Origins of Electronic Music in the Netherlands’. Over dit onderwerp heeft hij ook een boek geschreven: On the Threshold of Beauty.Verder heeft hij een indrukwekkende lijst composities op zijn naam staan.

Lezing op FAQ festival
De lezing in Willem Twee concertzaal werd gegeven in twee blokken van anderhalf uur. Wegens de internationale belangstelling gaf Kees Tazelaar deze in het Engels. Naast een mooi overzicht over de ontwikkeling van elektronische muziek door de tijd gaf Tazelaar gedachten mee die het publiek zeker nog een poos zullen bezig houden. Gedachten om wat mij betreft vast te houden: Er wordt vaak een strikt onderscheid gemaakt tussen de Musique Concrète in Frankrijk (Pierre Schaeffer) en de Duitse opvatting over het maken van elektronische muziek.

Kees Tazelaar laat zien dat deze hokjes nodeloos scherp zijn afgebakend en dat er over en weer veel meer beïnvloeding is geweest dan dat vaak beschreven is. Dat brengt je meteen bij de vraag wanneer elektronische muziek eigenlijk begon. Een artikel dat ik net las (Geschiedenis elektronische muziek 1951) weet dat exact: ’18 oktober 1951. Op die dag werd in Keulen de Studio für elektronische Musik (Studio voor Elektronische Muziek) opgericht.’

Kees geeft duidelijk aan dat dit veel subtieler ligt. Het begint al met de vraag wanneer je muziek elektronisch noemt. Is dat alleen omdat je elektronica gebruikt om iets te doen wat verder niet wezenlijk van de klassieke wijze van muziekbeleven verschilt? Of is dat wanneer je de nieuwe mogelijkheden die de elektronica (en later de software) je biedt werkelijk gaat uitnutten?

Dat brengt ons bij een prangende vraag die Kees Tazelaar bezighoudt: Aan het begin van de muziek die met wat taperecorders en opgenomen geluiden of enkele eenvoudige toongenerators (en dergelijke) werd opgenomen kon het maken van een compositie van 20 seconden weken werk zijn. Daarom werd er vooraf hard gewerkt aan het compositionele aspect er van.

Tegenwoordig zijn de technische mogelijkheden om even snel iets te doen schier oneindig en in veel gevallen gaat dat ten nadele van de compositie. Kees Tazelaar houdt een hartstochtelijk pleidooi om terug te gaan naar de compositionele aspecten en de nieuwe lichting studenten met name te inspireren om te vernieuwen, nieuwe mogelijkheden te verkennen.

Tazelaar houdt niet van scherpe begrenzingen. Zo zijn de grenzen tussen muziek, gemaakt met opgenomen geluiden, en muziek gemaakt op basis van enkel (elektronische) synthese lang niet zo scherp als voor- en tegenstanders willen doen geloven. Wat hem betreft gaat het om het compositie element en is de rest een materiaal dat je gebruikt om die ideeën tot uitdrukking te brengen. Daarnaast was er veel aandacht voor de enorm grote rol die Philips heeft gespeeld eind jaren ’50 in de totstandkoming van elektronische muziek.

Concert
Ergens als historicus over praten is één ding, maar laat dan zelf maar eens wat zien! Deze uitdaging nam Kees Tazelaar met verve op. Hij speelde vier composities die elk voor zich de luisteraar meenamen door nieuwe landschappen (en in één geval voorzien van prachtige meebewegende video beelden, gemaakt door kunstenares Marianne Dekker). De muziek werd weergegeven via vijf boxen die de ruimtelijkheid tot een nieuwe dimensie verhieven.

Elk van de stukken werd gekenmerkt door een uitgekiende balans aan geluiden die werden geïntroduceerd, verdwenen, vervloeiden en getransformeerd weer terugkwamen om een nieuw geheel te scheppen. Het woord was duidelijk in geluid omgezet. Deze stukken proberen te omschrijven is niet te doen, de ervaring die ze oproepen is daar nu eenmaal veel te rijk voor. Gelukkig kan je op de titels googlen en zijn een paar nummers op Soundcloud terug te vinden.

De gespeelde stukken waren:
1) Berglandschap, een grappige woordspeling op de naam van een docent die met pensioen ging. Dit stuk is gemaakt met volledig analoge middelen,
ontworpen en gemaakt op het instituut. Wat met name opvalt is het gebruik van stilte als element van de compositie en de ruimtelijkheid er van.
2) Chroma 1. Dit stuk gebruikt klanken van echte instrumenten die zijn bewerkt. Geluiden waar oorzaak en gevolg duidelijk te onderscheiden zijn, of is het nu toch net andersom?
3) Erwachen heiterer Empfindungen bei der Ankunft auf dem Lande, met een knipoog naar de Pastorale van Beethoven (Symphony nr 6). Begeleid door krachtig en prachtig abstract
kleurenspel op het video scherm
4) De profundis. Dit is gebaseerd op het gelijknamige gedicht van Georg Trakl, één van de belangrijkste vertegenwoordigers van het Duitse expressionisme. Het gedicht wordt half voorgezongen half verteld. En de stem is op vele wijzen bewerkt.

Lees ook het interview met Kees Tazelaar tijdens FAQ festival 2017