Een muzikaal verhaal maken over Wim Klein, de laatste menselijke computer, en het nog mooi, leuk en informatief maken ook. Jan van den Berg ging met ensemble VLEK de uitdaging aan.
Wim Klein
Jan van den Berg en VLEK
Willem Klein leidde een bewogen leven. Al op de lagere school was hij extreem goed in hoofdrekenen. Hij wilde daarmee meteen het theatervak in, maar zijn vader dwong hem geneeskunde te studeren. Van Joodse afkomst werd zijn oudere broer opgepakt en omgebracht in Sobibor.
Wim is daarna door Europa gaan zwerven om zijn rekenkunsten te vertonen en heeft als hoofdrekenaar gewerkt bij het Mathematisch Centrum in Amsterdam, en later Cern in Zwitserland, omdat hij sneller uit zijn hoofd kon rekenen dan de toenmalige elektronische computers.
Wim werd wel Willy Wortel genoemd omdat hij enorm goed wortel kon trekken. En daarmee kwam hij in het Guinness book of records, omdat hij binnen een minuut de wortel kon trekken uit een getal van 216 cijfers. Als mens moet hij diep ongelukkig geweest zijn, alcoholisme, roken, vloeken, vluchtige relaties, en in 1986 is hij door messteken omgebracht. Een moord die nooit is opgelost.
Het programma
Deze slideshow vereist JavaScript.
Het begon met een zwart-wit film die nog bestaat van Wim Klein waar hij al mompelend in het Nederlands en Frans een stel moeilijke sommen oploste. Daarna stortte VLEK een keur van muziek over ons met veel verschillende stijlen, van blues, tot experimenteel, tot klezmer, tot jazz.
getaltheorie
Jan van den Berg vertelde telkens wetenswaardigheden over het leven van Wim en over getaltheorie, om dat in een gezongen versie nog eens opnieuw te doen. Zo weet ik nu wat een perfect getal is, een overvloedig getal, wat het getal 6 of 12 zo interessant maakt en nog veel meer. En als je nu denkt: ‘gaap’ dan zit je er naast. Jan vertelde dit zo onderhoudend en vol verve, en de muziek onderstreepte het door de ritmiek en de klankbeelden zo goed dat het spannend was om er naar te luisteren.
De alcohol kwam aan bod, de schandknapen, de thematiek van de dood in Wim’s leven. Tegen de arts die toestemming vroeg om zijn hersens op sterk water te zetten na zijn dood zei hij dat dat niet nodig was omdat hij dat zelf al deed. Dit alles in een perfecte interactie tussen verteller en muziek, waar de boodschap soms door een stuk in de juiste stemming, dan weer door een enkele uithaal van een instrument op exact het juiste tijdstip werd onderstreept.
JazzAcademy is zeven jaar geleden opgezet door de Bossche trompettist Jeroen Doomernik vanuit de stichting Jazzwerkplaats. Veel jonge muzikanten krijgen in de JazzAcademy de kans om zich verder te ontwikkelen. Een aantal heeft hierdoor de stap gemaakt naar het conservatorium.
JazzAcademy
Op het plein van het Noordbrabants Museum speelden acht aankomende jazzmuzikanten op de zaterdagmiddag van Jazz In Duketown. Een van hen is gitarist Rik Janske. KLANKGAT sprak met hem na afloop van het concert.
Rik Janske
KLANKGAT: Je hebt net, samen met zeven andere muzikanten, een concert afgegeven. Is dat de afsluiting van een opleiding? Rik Janske: Nee, het is niet een opleiding. JazzAcademy is een groep jongeren die bij elkaar komt om te musiceren onder leiding van Jeroen Doomernik. Jeroen heeft dat initiatief genomen. Je leert er ontzettend veel. Het is net zo nuttig als school maar het is niet officieel.
Ben je dit jaar begonnen?
Nee, ik heb vorig jaar ook al meegedaan. Toen kwam ik er als guppie in en nu ga ik volgend jaar naar het conservatorium van Utrecht. Zo kom ik er dus uitgerold.
Zie je dat vaker dat mensen die deelnemen aan de JazzAcademy naar het conservatorium gaan?
Ja, best wel vaak. Best wel grote namen komen ervan. Dat zijn allemaal drummers uit Rotterdam. En dan heb je nog een pianist uit Amsterdam. Ja, het grootste deel stroomt door naar het conservatorium.
ik zag je spelen op de gitaar. Wordt dat jouw instrument?
Jazeker.Ik heb wel met andere instrumenten gespeeld maar de gitaar is altijd blijven hangen.
Deze slideshow vereist JavaScript.
Het concert dat de acht jonge muzikanten op het museumplein hebben gegeven is het resultaat van een jaar lang met elkaar spelen. Ze hebben meer nummers gedaan op de JazzAcademy, maar wat ze vandaag hebben gespeeld, was wel het beste wat ze neer konden zetten met z’n allen.
Kees van Schijndel
Zijn het covers of zijn het eigen nummers?
Nou, voor de verandering hebben we ook een eigen nummer gespeeld. The Golden Mexx, een nummer van mij en de bassist, Kees (van Schijndel, bassist bij de band KETJAP, red.). Dat was volgens mij het derde nummer dat we speelden. De rest zijn allemaal covers, van Freddy Hubbard, Roy Hargrove, Billy Cobham, en eh dat was het eigenlijk wel denk ik.
Vind je het fijn om in zo’n groot gezelschap te spelen?
Ja, eigenlijk wel. Het is een hele fijne manier van jazz maken. Het is een beetje poppy, ‘groovend’. Het is niet zo standaard, met allemaal jazz standards en zo. Het is erg leuk.
Rik Janske is al aangenomen op het conservatorium van Utrecht voor het komend studiejaar 2019-2020.
Jazzmusicus Jeroen Doomernik, geboren in Den Bosch, komt uit een heel muzikale familie. “Iedereen doet wel iets met muziek bij ons. Bij ons thuis was alles muziek. Klassiek, jazz, alles. Overal was muziek.”
Jeroen Doomernik
Op jonge leeftijd ging Jeroen Doomernik bij harmonie Glorieux spelen als trompettist. Trompet vond hij het mooiste instrument. “Ik heb daar ontzettend veel geleerd.” Hij leerde liever alle stukken uit zijn hoofd. “Daardoor heb ik leren improviseren.” Na de middelbare school ging Jeroen Doomernik naar het conservatorium.
Jazz speelt een grote rol in de muziekwereld van Den Bosch, zeg maar gerust de hoofdrol. Het grootste en gratis openlucht muziekfestival van Nederland is Jazz in Duketown. Daarnaast is er al een aantal jaren ook jazz geprogrammeerd in het prestigieuze November Music festival. Verder zijn er diverse podia voor jazz zoals Willem Twee concertzaal en de Azijnfabriek. Helaas ontbreekt nog een equivalent van het BIM-huis uit Amsterdam. In deze jazzscene speelt Jeroen Doomernik een cruciale rol, niet in het minst als oprichter van Jazzwerkplaats.
Jeroen Doomernik
KLANKGAT: Jeroen, wat is jouw muzikale achtergrond? Jeroen Doomernik: Er is veel muziek waar ik niet naar luister en muziek waar ik wel naar luister. En de muziek waar ik wel naar luister, is altijd jazz of jazz gerelateerd. Toen ik zo’n jaar of acht was, draaide mijn vader muziek van Dizzy Gillespie en Stan Getz. Daar is eigenlijk mijn liefde voor de muziek geboren.Naar popmuziek luisterde ik niet zoveel. Ik hield ook meer van zwarte muziek. Blues, soul, gospel, jazz. Miles Davis bijvoorbeeld. Ik heb al zijn elpees nog. Mijn voorkeur ging naar een aantal stromingen in jazz muziek die ik mooi vond. Luisteren naar die muziek en naspelen. Wat mij ontzettend boeide, was improviseren. Het systeem daarachter. Hoe gebeurt het? Hoe kun je nou met je gevoel alle noten spelen die toch goed klinken? Improviseren vind ik de ultieme vorm van muziek.
Is jazz daar het meest geschikte genre voor?
Dat is waar jazz al een eeuw lang over gaat. Het samenspelen, het communiceren van muzikanten in een band en veel buiten de lijnen spelen.
In de jaren ’70 kwam jazzrock op met groepen als Weather Report. Had dat invloed op jou?
Ja. Sowieso alle fusion muziek. Absoluut, ja. Alle mengvormen van muziek hebben mij altijd aangetrokken. Jazz muziek nu is eigenlijk de meest eclectische muziekvorm. Er zitten historische en vernieuwende componenten in.
Deze slideshow vereist JavaScript.
Eén van jouw projecten is Jazzwerkplaats dat al zo’n 25 jaar bestaat. Wat doet Jazzwerkplaats? Jazzwerkplaats is een stichting met als doel de promotie van muziek in Den Bosch. Sinds een half jaar zijn wij gevestigd aan De Tramkade. Wij geven workshops en niet alleen in jazz.
Jazzwerkplaats is al jaren veel breder in opzet. De muziek is wel jazz gerelateerd. We geven naast workshops ook concerten, sessies, lezingen en veel masterclasses. Er is een Zangwerkplaats en vier jaar geleden hebben we de Jazz Academy en JuniorAcademy opgericht.
Jazz Academy?
Dat is voor jonge muzikanten die beroepsmusici willen worden. Het zijn jonge mensen tussen de 16 en 21 jaar die een plek krijgen waar ze dingen kunnen uitproberen. Let wel, het is geen school. Het is een groep die bij elkaar komt om te musiceren.
Wat is jouw rol daarin?
Ik ben hun coach en er zijn ook ander coaches overigens. Maar die jongeren moeten in principe alles zelf doen. Het is hún band. Ik ben hun feedback, schrijf muziek. Maar zij moeten zelf de muzikale problemen oplossen én leren samenspelen. Niet in je eentje drummen op je zolderkamer. Elke dag hier muziek maken en dat dat uitvloeit naar de stad.
Staan er nog nieuwe plannen op stapel?
We hebben in Den Bosch beetje een verloren generatie gecreëerd doordat we de muziekschool sloten. Door een overgroot deel van het muzikale veld en de gemeente Den Bosch wordt momenteel een overkoepelende organisatie ingericht. Het doel is om een Muziekschool 3.0 op te gaan zetten. De gesprekken daarover zijn nu verder dan ooit.
Jeroen Doomernik heeft nog meer pijlen op zijn boog. Sinds 2003 doet hij de jazz programmering voor Willem Twee concertzaal voorheen De Toonzaal. Voor Tivoli Vredenburg in Utrecht zette hij een groot talent ontwikkelingsproject op. Jeroen Doomernik is verder bandleider van het Brabants Jazz Orkest.
Jeroen Doomernik
De JazzAcademy is een broedplaats voor jonge, getalenteerde Jazzmuzikanten, opgezet door Jeroen Doomernik vanuit de Stichting Jazzwerkplaats Den Bosch. Het is geen school in de traditionele zin. Het is een ontmoetingsplaats en werkplaats voor jonge, ambitieuze muzikanten die echt verder willen in de muziekpraktijk, of dat in ieder geval hier willen onderzoeken. Gedurende minimaal een jaar krijgen deelnemers de kans om kennis te maken met allerlei facetten van de muziektheorie en -praktijk en hun vaardigheden daarin te ontwikkelen. Jeroen Doomernik: ‘Belangrijke motto is daarbij: Leren van elkaar, door te doen!’
De JazzAcademy wordt op structurele basis professioneel gecoacht door Jeroen Doomernik, maar ook vooraanstaande musici als Eric Vloeimans en Paul van Kemenade hebben hun medewerking verleend.
Podiumervaring opdoen en dus het verzorgen van optredens is een wezenlijk belangrijk aspect, vindt Jeroen Doomernik. Hierbij richt de JazzAcademy zich op de stad en de regio en slaat ze nadrukkelijk een brug naar jongeren, scholen, lokale culturele partijen, podia en festivals. Zo wordt samengewerkt met Jazz In Duketown, Verkadefabriek, Willem Twee poppodium en Willem Twee concertzaal.
Kortom, Jeroen Doomernik is van vele markten thuis en natuurlijk staat hij op vele podia in het land te spelen en vooral te improviseren. Jeroen Doomernik is een enthousiaste workshopleider met een ruime ervaring in het organiseren en leiden van jazzworkshops.
