Noodzakelijk Kwaad is een groepje van vier mannen die elkaar kennen uit het Brusselse leven. De dichter Jan Ducheyne (JD) schaarde drie muzikanten om zich heen en weeft zijn gedichten in en door de muziek die zij geïmproviseerd voortbrengen. Zo liver then live van Noodzakelijke Kwaad krijg je nergens anders. Dus ook op deze waterkoude 21 november in de foyer van de Toonzaal bij Muziek Op Donderdag (MOD).
Noodzakelijk Kwaad in MOD
Twee Vlaamse vriendinnen brachten de komst van Noodzakelijk Kwaad naar Den Bosch onder mijn aandacht. “Ga er gerust toe, het zal u niet teleurstellen.” Het is een tijdje geleden dat ik naar MOD ben geweest. Er is weinig veranderd. Hetzelfde personeel loopt rond en de belichting is nog steeds blauw-roze afgesteld. Ik hoor flink wat Vlaams om mij heen en dat komt niet van mijn vriendinnen want die konden zelf niet komen. Deze avond is de Toonzaal voor even een Vlaamse enclave.
Jan Ducheyne dichter pur sang
Een slanke, rijzige man met blond haar staat achter een microfoon en katheder met daarop schriften, mappen en andersoortig leesmateriaal. Jan Ducheyne (JD) stelt zich voor. Samen met zijn drie kompanen komt hij uit het Brusselse en in een café ontstond Noodzakelijk Kwaad. De muzikanten zijn Teuk Henri op gitaar, Jef Mercelis op een Korg en de vervanger van Frank Pay, Patricky Clauwaert op de drums. Er worden grapjes gemaakt of Frank Pay nou wel zo nodig terug moet keren. “Hij speelt zo graag de baas,” zegt JD een beetje vals. Zijn drie maten lachen. De toon van de avond is gezet.
Eerste set
Noodzakelijk Kwaad begint met Bomen van het onlangs verschenen album ‘deze avond hebben we alvast weer gehaald‘. “Poezië is niet gemaakt om groot te zijn Het gaat om het uitklappen van een ogenblik, dat meestal twee, drie, vier seconden duurt.” In deze rocky voordracht vraagt JD zich af of mensen ook jaarringen hebben net als bomen. Helaas zijn veel van zijn woorden niet goed verstaanbaar want Noodzakelijk Kwaad speelt nogal hard, te hard soms. Maar misschien ligt dat ook aan mij. Anderen verstaan JD wel goed.
Het tweede gedicht heet Noodzakelijk Kwaad. JD geeft wat statements af van en over het verschijnsel Noodzakelijk Kwaad. Een paar quotes: ‘Noodzakelijk Kwaad is onbetaalbaar of betaalbaar’. Of ‘Noodzakelijk Kwaad speelt zich af op velden en muren, in uw kop maar even goed bij de buren’. Ik kom niet echt achter wat JD nu precies bedoelt met Noodzakelijk Kwaad en misschien is dat ook zijn bedoeling.
Alvorens te beginnen aan het derde gedicht – Gedicht in de zon – vertelt JD dat hij het op bestelling heeft gemaakt. Gedicht in de zon gaat over klimaatverandering, een onderwerp dat later in de tweede set terugkeert. Bij het gedicht Dansen gaat veel verloren door het te hard spelen van de band. Het een-na-laatste gedicht is een doorlopende herhaling van de titel van het gedicht: N’importe quoi oftewel ‘Het maakt niet uit’ of zoals JD dat naar het Engels vertaalt in Whatever. Het laatste gedicht van deze set heet No Shuffle.
Tweede set
In de tweede set hebben we te maken met een heuse premiere. De gedichten Ton Lebbink Tribute en Signaal 8: Het Patroon worden voor de eerste keer voorgedragen. De drie muzikanten van Noodzakelijk Kwaad krijgen vrij spel om all out te improviseren.
JD vertelt wat over de Amsterdamse dichter Ton Lebbink (1943-2017). Lebbink was portier van de Melkweg en later van Paradiso, twee legendarische muziekpaleizen in Amsterdam.
Lebbink maakte furore als dichter en drummer. De bundel Luchtkastelen werd goed ontvangen. Ton Lebbink Tribute duurt ongeveer 20 minuten en dat is ook te zien aan de vele vellen papier die van de katheder afrollen.
Het tweede gedicht Signaal 8: Het Patroon duurt net zo lang en gaat weer over klimaatverandering en van de dingen die door die verandering dreigen te verdwijnen zoals begonia’s en tulpen. JD mengt melancholie, spot, verwijt en betrokkenheid in dit lange gedicht dat tot het einde boeiend blijft.
Jan Ducheyne heeft een donkere, mannelijke stem en een klare articulatie. Zijn houding is een mengsel van spot met zelfspot waarbij hij toch ook altijd zijn zorg en betrokkenheid laat doorschemeren. Een avond met Noodzakelijk Kwaad ie er een om niet te missen.
Foto’s: Ronald Rijken