Geplaceerd concert

Geplaceerde concerten zijn voorlopig de norm

Popronde 2021 niet in de oude, vertrouwde locaties zoals kleine kroegen en kapperszaken

De uitvoering van de Tijdelijke regeling maatregelen covid-19 is duidelijk: geplaceerde concerten zijn voorlopig de norm. Hoe zit het straks in het najaar met Popronde Den Bosch en November Music? En de reguliere concerten in de Bossche podia? En zijn er nog grote festivals mogelijk dit jaar?

Geplaceerde concerten

Geplaceerd concert
Tuinsessie: geplaceerd concert op een matje

Popronde 2021 hanteert een iets andere opzet dan anders. Niet de oude, vertrouwde locaties zoals kleine kroegen en kapperszaken. Je kan wel naar meerdere locaties op een avond gaan, maar dan moet je een kaartje kopen. Echter wel zittend (geplaceerd oftewel ‘op je kont blijven zitten’ zoals demissionair minister De Jonge dat zo plastisch verwoordt) en op 1,5 meter.

November Music doet gewoon zittend maar verder kan iedereen zitten waar hij of zij wil, volgens de regels van het Ministerie. In november is hopelijk alles weer normaal, dus volle bak. Anders 1,5 meter. Voor eenmalige optredens in de Bossche podia geldt ook de regel van het geplaceerd concert.

Festivals
Geplaceerd concert
Geplaceerd concert – Theaterfestival Boulevard

Alle meerdaagse festivals zijn verboden. Eendaagse festivals kunnen alleen doorgaan onder strikte voorwaarden. Er mogen maximaal 750 bezoekers komen en het festival moet in de open lucht of in een open tent plaatsvinden. Een enorme domper weer voor organisatoren, muzikanten en de vele liefhebbers.

Het verbod op festivals zal in het najaar ertoe leiden dat weer meer illegale feesten zullen worden georganiseerd. Gemeenten willen nu al niet meer handhaven bij het toezicht houden van de corona maatregelen in voetbalstadions. Gemeenten vinden dat de overheid dat moet doen.

Het zou dus zo maar kunnen dat het handnaven op illegale feesten ook naar diezelfde overheid wordt afgeschoven. Dan kan de scheve situatie ontstaan tussen geplaceerde concerten in legale locaties en ‘vrije feesten’ op bijvoorbeeld verlaten industrieterreinen elders in een gemeente. Wie grijpt in? Of beter, wie heeft er nog zin in om in te grijpen?

Zomerfeest 2021

Het heerlijk onbekommerde zomerfeest van 2021

Den Bosch wacht een zomer vol muziek, festiviteiten en happenings op unieke en verrassende plekken

Ons wacht een heerlijk en onbekommerd zomerfeest van 2021. Een hele zomer lang van 1 juli tot en met 5 september zijn er allerlei voorstellingen, concerten en festiviteiten gepland. Op verrassende en unieke plekken in de Bossche binnenstad en aangrenzende buitengebieden. De aangekondigde versoepelingen van de regering dragen ook bij aan het feestgevoel. Fun, fun, fun.

Zomerfeest 2021

zomerfeest 2021
zomerfeest 2021

Festiviteiten Zomerfeest 2021:

    • Het Zomertheater op de Pettelaarse Schans
    • Tuinsessies in de Museumtuin
    • Theaterfestival Boulevard centrum en buitengebieden
    • De Bossche Zomer centrum en buitengebieden

Het Zomertheater loopt nu, al vanaf 10 juni en duurt tot en met 25 juli. Daar komen veel bekende Nederlandse artiesten zoals Danny Vera, Typhoon, Davina Michelle en Di-Rect.

zomerfeest 2021
Noordbrabants museum

De Tuinsessies van 8 tot en met 31 juli vormen onderdeel van De Bossche Zomer en spelen zich af in de mooie tuin van het Noordbrabants Museum. Tuinsessies wordt hier apart vermeld, omdat het tot nu toe het enige bekende festiviteit is, samen met het buitenterras De Waterkant bij de Citadel (zie coverfoto). Bij de Tuinsessies komen ook alleen Nederlandse muzikanten zoals Spinvis,  Lucas Hamming, Tim Knol en Sophie Straat. Tuinsessies is een samenwerking van Het Noordbrabants Museum, Theater aan de Parade en Willem Twee Poppodium.

zomerfeest 2021
Theaterfestival Boulevard

Theaterfestival Boulevard heeft zijn locaties verspreid over Den Bosch, van de Brabanthallen, Azijn- en Verkadefabriek, Willem Twee poppodium tot het Zuiderpark. Ook bij dit festival komen de meeste artiesten uit eigen land of België. Er is theater, circus, dans, performance, muziek en muziektheater. In samenwerking met November Music is de programmering van het muzikale gedeelte tot stand gekomen. Het festival duurt van 5 tot 22 augustus.

zomerfeest 2021
Zuiderpark Bossche Zomer 2020

De Bossche Zomer is eigenlijk het echte zomerfeest van 2021, want het wordt gedragen door Bosschenaren en Bossche ondernemers. ‘Voortbordurend op het succes van afgelopen zomer, zorgt De Bossche Zomer ook dit jaar voor bijzondere ontmoetingen voor bewoners, bezoekers, bedrijven en andere initiatiefnemers’. De locaties zijn verrassend, in de sfeergebieden, verspreid over de hele gemeente. Er is ruimte voor traditie maar nieuwe initiatieven worden niet geschuwd. De Bossche Zomer duurt van 1 juli tot en met 5 september.

Fun, fun, fun

Fun, fun, fun, Geen mondkapjes, kroegen kunnen tot in de late uurtjes open blijven, geen limiet aan bezoekersaantallen, festivals gaan weer los, nachtclubs en disco’s openen na anderhalve jaar weer hun deuren.

Het is duizelingwekkend wat allemaal weer kan. Maar is het safe?

November Music

De drive van Bert Palinckx van November Music

Door kenners gedreven festival gaat uit van de inbreng en wensen van muzikanten

In een interview met Bert Palinckx bespreken we zijn drive voor dit festival, geschiedenis en de toekomstplannen.

Muziekplatform KLANKGAT is een rubriek gestart waar we Bossche bands, artiesten en festivalorganisatoren interviewen over het afgelopen jaar. Hoe de corona crisis het beleid en de muziek heeft beïnvloed, wat de eigenlijke plannen waren, hoe musici en organisatoren terug- en vooruitkijken. Een terugblik naar een moeilijk 2020 en een vooruitzicht naar een onzeker 2021.

Inleiding
Bert Palinckx
November Music 2019 – ©Wim Roelsma

Het November Music Festival  is nog lang niet zo bekend als dat het verdient te zijn. “Ik hoop van harte dat we van 5 t/m 14 Nov 2021 de kans gaan krijgen om dit weer in real life mee te maken,” zegt Bert Palinckx De eerste editie van dit festival was al in 1993 toen een groep mensen (op initiatief van de gemeente Den Bosch) een festival ging organiseren dat uitging van de vrijheid van muzikanten om te experimenteren en zo iets mooi te maken. Het gevolg was een enorme creativiteit over de jaren waarin vele mooie stukken zijn gemaakt. Het Bosch Requiem wat elk jaar in opdracht wordt gecomponeerd is hier al langzamerhand een traditie geworden.

Maar het gaat niet alleen om ‘klassieke muziek’. Er wordt geëxperimenteerd met jazz, volksmuziek, en invloeden van elektronica. De artistieke leiding is sinds 1999 in handen van Bert Palinckx. Met een kleine groep medewerkers en heel wat ZZPers (op het hoogtepunt zo’n 100 man) worden in 10 dagen maar liefst zo’n 90 concerten gegeven. Vernieuwend, experimenteel en bol staand van de zeer mooie composities en meeslepende ideeën (lees enkele van mijn concert recensies er op na).

Interview met Bert Palinckx
Bert Palinckx
Bert Palinckx

Bert Palinckx is afgestudeerd aan de Technische Universiteit Eindhoven (TUE) in bouwkunde (planologie). Een vergelijking met Xenakis lag wat mij betreft voor de hand, maar Bert ziet dat anders: “Ik ben opgegroeid in Tilburg, waar ik als jongen al kennis maakte met jazz en de vele muziek die in Tilburg makkelijk toegankelijk was. Ik had dan ook al snel een bandrecorder waarmee ik allerlei opnames maakte. En door mijn belangstelling voor de contrabas kwam ik in een band terecht (met mijn broer) waarmee we al snel door heel Nederland rondtrokken met wel 40 à 50 concerten per jaar. Dus ik heb mezelf eigenlijk altijd al als muzikant gezien.”
Door de samenwerking en zijn naamsbekendheid begon hij al snel van alles te organiseren (b.v. de Paradox in Tilburg). En zo kon het gebeuren dat Henri Broeren hem vroeg om de leiding van het festival op zich te nemen. Samen met Theo van Dooremalen (zakelijke leiding) volgden jaren van groei, aanpassing aan de omstandigheden en veel, heel veel, prachtige muziek en opzienbarende concerten.

Succes van het festival

“Belangrijk en uniek voor het festival is dat het uitgaat van de inbreng en wensen van muzikanten. In vrijheid kunnen ze van alles maken, grens overstijgend. En dat leidt tot geweldig mooie en vernieuwende stukken. We hebben soms het verwijt gehad dat het wel voor een erg select publiek was, en we hebben dan ook meer toegankelijke muziek geprogrammeerd. Zo zat de zaal vol toen Louis Andriessen (Anaïs Nin) werd uitgevoerd. Ook John Zorn trok de aandacht. Maar wellicht zijn wij als Brabanders wel te bescheiden in de reclame die we voor het festival maken. Al is het ook een kwestie van bereikbaarheid, budget en dergelijke.”

Toekomst
Éliane Radigue
Éliane Radigue – ©Wikipedia Commons

“Natuurlijk hakte corona er in. Maar we moeten daar ook niet te moeilijk over doen. In een situatie van overmacht (twee dagen voor het festival in 2020 ging Nederland op slot, red) was er veel begrip bij alle deelnemers en betrokkenen. Hotels en cateraars waren heel coulant. In mijn eigen hoofd heeft het festival wel doorgang gevonden. Maar veel dingen die voor 2020 stonden geprogrammeerd hopen we dit jaar in november wel uit te kunnen voeren. Misschien met een kleiner publiek, en met de noodzaak om te streamen. Dus we gaan door met de artiesten en nemen ook het FAQ festival (gericht op elektronische muziek van 4 tot 6 November, red) onder onze vleugels. En daar misschien een nieuwtje dat er muziek van Éliane Radigue uitgevoerd gaat worden.

Conclusie

We hebben in Den Bosch veel mooie muziek in het vooruitzicht, gedreven door kenners die unieke componisten weten te strikken. Verder kan ik het belang van vroege brede kennismaking met cultuur niet voldoende onderstrepen, aldus artistiek directeur Bert Palinckx.

 

Raad voor Cultuur

Raad voor Cultuur neemt November Music op in BIS

Landelijke erkenning belang van de nieuwe muziek als genre en het festival als belangrijke vertegenwoordiger

Op 4 juni 2020 bracht de Raad voor Cultuur de adviezen uit over de Basisinfrastructuur voor de periode 2021 – 2024, de zogenaamde BIS. Goed nieuws! November Music is geselecteerd om deel uit te maken van deze landelijke Basisinfrastructuur als een van de acht geselecteerde festivals. Een mooie landelijke erkenning voor het belang van de nieuwe muziek als genre en het festival als belangrijke vertegenwoordiger in Nederland.

Uit het advies van de Raad van Cultuur:
November Music
Brendan Faegre

De raad is bijzonder te spreken over de rol die November Music speelt als katalysator van muzikale innovatie. Het festival is van groot belang voor het presenteren en ontwikkelen van de hedendaagse muziek in Nederland. Daarbij lukt het de instelling om voor dit genre een breder publiek te bereiken door het ontwikkelen van aantrekkelijke programma formats, zonder daarbij haar kernwaarden van kwaliteit en innovatie uit het oog te verliezen. Het festival speelt een gezaghebbende rol in een hecht internationaal netwerk en is van belang voor de export van Nederlandse actuele muziek.

BIS
BIS
Bosch Requiem Liknon Matzer fotografie: Angeline Swinkels

Eens in de vier jaar adviseert de Raad voor Cultuur over de toekenning van rijkssubsidies aan culturele instellingen. Dit jaar in het kader van de Basisinfrastructuur 2021-2024 (BIS).

Culturele instellingen dienen een subsidieaanvraag in bij het ministerie van OCW. De Raad voor Cultuur heeft op 4 juni 2020 zijn advies over de BIS aangeboden aan minister Van Engelshoven (OCW). Daarna worden instellingen in de gelegenheid gesteld de minister te wijzen op eventuele feitelijke onjuistheden in het advies. Waar nodig vult de raad op basis daarvan de adviezen aan. Op Prinsjesdag (15 september 2020) maakt de minister bekend welke instellingen deel gaan uitmaken van de nieuwe BIS.

November Music werkt samen in Sounds Now
November Music
November Music – Bosch Requiem 2017

Sounds Now is een nieuw samenwerkingsproject van tien Europese festivals, podia en organisaties die actief zijn in de nieuwe muziek. In juli 2019 werd het project voor 2020-2024 gehonoreerd door Creative Europe. Sounds Now beoogt actief de diversiteit in het professionele veld te vergroten. Het zetten daartoe een breed spectrum aan activiteiten op, variërend van lesprogramma’s voor en door curatoren, makers en experts, nieuwe producties, symposia en onderzoek. Vanuit de opgedane kennis stellen de festivals hun programmering en netwerken duurzaam open voor andere stemmen en nieuwe perspectieven.

Partners in Sounds Now zijn, naast November Music: Wilde Westen (BE), Festival van Vlaanderen Transit Leuven (BE), SPOR Festival (DK), Viitasaaren Kesäakatemiary (FI), Stiftelsen Ultima Oslo Contemporary Music Festival (NO), Huddersfield Contemporary Music Festival (UK), Ariona Hellas AE (GR) en Musica (BE, projectleider).

anderhalve meter

Mini concerten in de anderhalve meter-samenleving

Lockdown en corona maatregelen worden voorzichtig weggepeld zoals bij een gevaarlijk explosief

Zo’n anderhalve meter zijn we van elkaar verwijderd in de anderhalve meter-samenleving. Ver genoeg om virusdruppels tussen onze voeten te doen belanden. Alleen, hoe doen we dat straks bij concerten als die weer mogen plaatsvinden? Misschien houd jij je wel aan die anderhalve meter, maar doen anderen dat ook?

Bossche Band Battle

anderhalve meter-samenleving
Frans de Visser – Bossche Band Battle 2018

Frans de Visser van Studio Cube en organisator van de Bossche Band Battle (BBB) bracht deze week het bericht uit dat er in 2020 geen battle zal plaatsvinden. In 2021 gaat een ‘spetterende editie’ van start. Het komt niet echt als een verrassing, dit nieuws. Maar het drukt je maar eens weer op de consequenties van de anderhalve meter-samenleving.

anderhalve meter-samenleving
Clittenband BBB 2018

Frans zag de bui al hangen en koos eieren voor zijn geld. Anderhalve meter van elkaar staan in de Bossche podia. Hoeveel mensen kunnen die zalen behappen? Te weinig gezien de grootte van de meeste podia, met uitzondering van de Grote Zaal van Willem Twee poppodium waar de finale van de BBB plaatsvindt. Te weinig volk om een goede sfeer in voorrondes van de Bossche Band battle te krijgen, lijkt mij.

Festivalloze zomer 

Deze slideshow vereist JavaScript.

Evenementen zijn tot 1 september verboden. Voor de situatie in Den Bosch betekent dat geen Jazz in Duketown, geen Theaterfestival Boulevard, geen Effect festival. 2020 kan sowieso voor de evenementenbranche als verloren beschouwd worden.

anderhalve meter
Popronde 2017 Bonte Palet

Als alles loopt zoals we dat onszelf toewensen dan zou het kunnen zijn dat de podia hun deuren in september weer kunnen openen met inachtneming van die anderhalve meter. De eerste grote uitdaging c.q. test wordt Popronde dat op vrijdag 9 oktober Den Bosch aandoet. Het rondtrekkend muziekfestival heeft dan al zes andere steden zoals Nijmegen en Groningen aangedaan.

Daar zal alvast lering uit getrokken worden, maar ik zie niet in hoe de organisatie kleine locaties wil betrekken in de programmering als zinvolle podia. De foto’s spreken voor zich. En dan komt nog het November Music festival dat van 5 tot en met 15 november staat gepland. En niet vergeten, het 54ste International Vocal Competition ‘s-Hertogenbosch dat van 28 november tot 6 december duurt.

anderhalve meter
Popronde 2018 Bonte Palet

Het stemt allemaal tot nadenken, hoe die anderhalve meter-samenleving in te vullen. Het wachten is op een verlossend vaccin. Misschien moeten we ons tevreden stellen met mini concerten, unplugged, akoestisch. Uitgaan en de duimstok hanteren gaan niet samen.

De Baby Boomers zijn in ieder geval de pineut. Zij horen tot de risicogroep. Die generatie gaat concerten mijden ondanks de forever young lijfspreuk.

Interessant artikel over de anderhalve meter-samenleving.

Experimenteerdrift voor liefhebbers bij November Music

Jazz in de blender bij Benjamin Herman's Bughouse en Secret Chiefs 3

Elk jaar op een redelijk vanzelfsprekend moment strijkt November Music neer in Den Bosch, een festival “waarbij makers en componisten putten uit hedendaags gecomponeerde muziek, jazz, new world music, muziektheater, visual music, electronics & soundscapes en geluidsinstallaties.” Meestal neem ik dat soort claims net zo serieus als mensen die, gevraagd naar hun favoriete muziek, zeggen dat ze “overal wel naar luisteren.” Zo breed dat het veilig wordt. Maar op het dubbelconcert van Benjamin Herman’s Bughouse en Secret Chiefs 3 was de brede claim juist erg goed toepasbaar. En het was allesbehalve veilig.

Deze slideshow vereist JavaScript.

Benjamin Herman’s Bughouse begint gelijk met het voet op het gaspedaal en haalt die er gedurende het concert niet meer vanaf. Het is punkjazz, met drums in de hoogste versnelling, stevige bas, een gitaar die af en toe als een opgevoerde saxofoon klinkt en de saxofoon als leidende melodie. Onwillekeurig doemen er bij elke saxofoon solo filmbeelden van een achtervolging door de oude stad van Caïro in me op. Ik kan me niet eens herinneren uit welke film, maar die sfeer roept het dus op. Het is wel een achtervolging van een uur lang: zoals gezegd houdt de band het gaspedaal constant ingedrukt, en dat is best pittig als je niet aan punkjazz gewend bent. Hier en daar een rustmomentje was niet ongewenst geweest.

Deze slideshow vereist JavaScript.

De New Yorkse band Secret Chiefs 3 weet dat soort momenten wel heel goed in te lassen, om dan opeens weer een muur van geluid het publiek in te blazen. De muzikale stijlen zijn even afwisselend als het tempo: van metal en surfrock naar Afrikaanse ritmes en Arabische melodieën, met jazz als basis. Die jazz merk je vooral op in de benadering, in de tempowisselingen, improvisatie, experimenteerdrift en complexiteit. In het geluid zijn de eerdergenoemde stijlen belangrijker, waarin vooral de viool erg belangrijk is voor de sfeer.

Secret Chiefs 3
Secret Chiefs 3

En dan moet ik eerlijk bekennen: eigenlijk houd ik helemaal niet zo van zulke complexe muziek. Telkens als ik de melodieën heb ontrafeld en een beetje in het ritme kom, slaat de muziek weer compleet om en kan ik weer opnieuw beginnen. Dat zegt trouwens alles over mijn smaak en niks over de bands van dienst. Maar ja, dan denk ik weer aan de claims van November Music die ik zo terloops heb gelezen. En kan ik niet anders dan concluderen dat Herman Benjamin’s Bughouse en Secret Chief 3 die toch wel erg waarmaken. Had ik hem maar serieus moeten nemen.


Foto’s: Johan van Bommel en Sandra Leijtens
Met dank aan Willem Twee poppodium en November Music

JJumalatteret en Holy Visions

Jumalatteret en Holy Visions John Zorn marathon

Sacraal Fins epos en Middeleeuwse mystiek in Grote Kerk

Met de gezangen Jumalatteret en Holy Visions neemt componist John Zorn ons bij de hand om de sacrale gebieden te betreden van het hogere, het spirituele. Zorn maakt voor dat doel gebruik van vrouwenstemmen, omdat die de ijle hoogten kunnen bereiken waar goden leven en geesten ronddwalen.

Jumalatteret en Holy Visions in de Grote Kerk

Er zijn van die momenten dat alles klopt. Momenten die nooit lang duren, misschien enkele seconden slechts, waarin een staat van perfectie wordt bereikt. Soms, heel soms – once in a lifetime – duurt zo’n perfecte staat langer en dat kan alleen via muziek worden bereikt. Dat doet zich het geval bij het stuk Jumalatteret van John Zorn gezongen door de Canadese sopraan Barbara Hannigan. Zij komt speciaal naar het November Music festival voor de John Zorn marathon. En dat is een godsgeschenk, letterlijk en figuurlijk want de locatie is goed gekozen, namelijk de Grote Kerk van de protestantse geloofsgemeenschap van Den Bosch. Het sobere en bijna Scandinavisch strak aandoende interieur past helemaal bij de twee door Zorn geschreven vocale werken Jumalatteret en Holy Visions.

Jumalatteret en Holy Visions
Grote Kerk

Barbara Hannigan

Jumalatteret – of in het Fins Jumalatteretin – is een liedcyclus waarin de godenwereld wordt bezongen zoals die is vastgelegd in het Finse nationale epos, de Kalevala. Een collectie mystieke teksten die mondeling is doorgegeven en in 1835 is opgetekend. November Music 2018 heeft de Nederlandse première. De Grote Kerk is bomvol, het concert is geheel uitverkocht. Bij binnenkomst valt je oog meteen op het grote witte kruis gesneden uit een metaalgrijs vlak. Althans zo lijkt het. Een zacht geroezemoes klinkt door de kerk waar nog steeds diensten worden gehouden. Spanning op wat komen gaat, is duidelijk voelbaar.

Jumalatteret en Holy Visions
Repetitie van Stephen Gosling en Barbara Hannigan

De opkomst van Barbara Hannigan en haar begeleider de pianist Stephen Gosling is nogal plots. Barbara is gehuld in een zwarte jurk en als ik het goed zie, gaat zij blootsvoets haar optreden doen. Een kort en zacht welkomstapplaus is hun deel. Alles is goed voorbereid. Gosling gaat spelen en Barbara zet kort daarna in. En wat zij laat horen, bereikt meteen die staat van perfectie die het hele concert aanhoudt. Wat een stem. Ze wordt geroemd om haar vocale veelzijdigheid en theatrale reikwijdte en nu kan ik daar ook getuige van zijn.

Hoge klanken vol draaiingen die het lied zingen van een onbekende epos in een vervreemdende taal. Is het wel een taal en zijn het geen bezweringen van een of ander orakel? Barbara Hannigan zingt zeven stukken. Het zijn alle zeven prachtig uitgevoerde vocalen, helemaal op maat gemaakt voor haar stem. Met die stem kan zij beelden oproepen van een wereld die reeds lang geleden is verdwenen. Pas na het laatste stuk ontvangt Barbara Hannigan het applaus en bravo’s die ze verdient en eindigt zo een staat van perfectie. Waren we in Italië dan zou het publiek zeker om een toegift hebben gevraagd. Het is jammer dat dat niet het geval is.

Holy Visions

Jumalatteret en Holy Visions
Holy Visions met Sarah Brailey, Elizabeth Bates, Eliza Bagg, Rachel Calloway en Kirsten Sollek

Na een korte pauze – het publiek wordt gevraagd om te blijven zitten – is het tijd om te luisteren naar het tweede stuk van de avond, The Holy Visions, composities van de Middeleeuwse mystica Hildegard von Bingen. Het is een a capella die door vijf vrouwen wordt uitgevoerd, te weten Sarah Brailey, Elizabeth Bates, Eliza Bagg, Rachel Calloway en Kirsten Sollek. Hier en daar is het minimalisme van Philip Glass duidelijk aanwezig. Het zo kenmerkend repetitieve van Glass versterkt het meditatieve karakter van deze heilige visioenen. Het is complex en tegelijkertijd eenvoudig, abstract en volop beeldtaal, zinnenprikkelend en helder als glas(!). Met het gerinkel van belletjes wordt op subtiele wijze toch nog een soort van eredienst uitgevoerd. Het is erg lang geleden dat ik zulke geluiden heb gehoord. Ook dit concert duurt een klein half uur en dat is genoeg om de spanningsboog vast te houden. En het is tijd voor John Zorn om zich snel te spoeden naar het volgende deel van zijn marathon.


Foto Barbara Hannigan door Marco Borggreve

Van experiment tot gecontroleerde chaos

November Music PLUG 2018 in Het Kruithuis

Op zaterdagavond 3 november staan er in verband met November Music drie spannende optredens op het programma in Het Kruithuis. Zo zal Barbara Ellison later op de avond de muzikale avond openen, gevolgd door het duo Jamie Peet X Niels Broos en dan mag Lolina de avond afsluiten.

Staalplaat Soundsystem, Pansonic

De avond begint met een rondgang door het prachtige Kruithuis, waar in vijf verschillende ruimtes bijzondere muziekperformances te beleven zijn. Na een korte uitleg gaat iedereen naar de binnenplaats, waar je het eerste geluidsexperiment kunt meemaken. In het midden van de ronde binnenplaats staan vier grote kisten en aan de buitenzijde staan rondom kleinere kisten opgesteld. Dan begint er een zacht trommelend geluid, afkomstig uit enkele kisten. Het trommelen zwengelt aan, gaat rond langs alle kisten als een soort wervelwind, met soms harde klanken en dan weer zacht. Dan gaat de storm weer liggen en lijkt het alsof de performance eigenlijk nog niet klaar was.

Evelina Rajca, Smart.ing Bodies

De groep wordt nu in tweeën gesplitst en gaat ieder met zijn groep naar binnen.  Mijn groep gaat dan naar de Lontzaal waar twee stalen constructies tegenover opgesteld staan. Bovenop aan het uiteinde van zo’n stalen constructie bevindt zich een soort groot wijnglas zonder voet met een drumstokje erboven. Het “wijnglas” begint rond te draaien en dan drukt het drumstokje tegen het glas. De klank die je daardoor ontstaat is het beste te vergelijken met geluid dat je krijgt als je met je vinger rondjes draait over de bovenkant van een vochtig wijnglas, maar dan indringender omdat dit geluid hier versterkt wordt door de akoestiek van de gewelven. Bij de constructie aan de overzijde tikt het drumstokje onregelmatig tegen het glas. Je zou er bijna van in trance raken.

 

 

 

 

Falco Pols, Timely

Aangekomen in de Mijnzaal gaat bijna iedereen in kleermakerszit zitten. Rondom staan diverse stalen plaatjes opgesteld op een standaard waar aan de achterzijde een stalen pinnetje onregelmatig tegen het plaatje tikt. Dan staat er iemand op die heel langzaam aan een soort van lier gaat draaien, waardoor een een houten balk, die midden in de ruimte staat, wordt opgetild. Hij draait zo langzaam dat elke tik van de lier afzonderlijk te horen is. Aan het einde komt het schrikmoment dat iedereen al lang op zijn klompen voelde aankomen: Hij trekt aan een touwtje en de balk valt met een harde klap omlaag. Einde.

Dianne Verdonk, Bellyhorn

In het midden van de Granaatzaal ligt er een grote, soort van zitzak met een toeter eraan. De maker Dianne Verdonk noemt het de Bellyhorn. Op de zak mag je, zelfs met een paar mensen tegelijk, zitten of liggen. In de toeter mag je, met een speciaal mondstuk, zingen. Onverstaanbaar weliswaar, het is eigenlijk een soort van klanken produceren, waar vooral de klinkers te onderscheiden zijn. Er zijn verschillende gegadigden en voor iedereen is er een schoon mondstuk beschikbaar. De verschillende zangmelodieën en het enthousiasme van de deelnemers leidt tot vrolijke taferelen.

Elise ’t Hart en Nils Davidse, Organa

In de Bomzaal staan een groot aantal orgels opgesteld.  Mooie klassieke exemplaren die in de loop der jaren zijn verzameld door Elise en Nils, elk met hun eigen verhaal en eigen geluid. Deze symfonie is vernoemd naar het model dat ook in de zaal staat en waar de verzameling ooit mee begon, Pianorgana. Op alle orgels zitten klemmen, die normaal gesproken bedoeld kunnen zijn om buiten je tafelkleedje niet weg te laten waaien, op verschillende toetsen. Met één druk op de knop wordt de van tevoren geprogrammeerde symfonie ingestart. Sommige geluidjes zijn duidelijk aanwezig, andere weer heel subtiel. Het klinkt als een interessant geheel, waar elk toontje op zijn plaats valt.

Deze slideshow vereist JavaScript.

 

Barbara Ellison

Na een korte pauze waarin de lichten wat worden gedimd en de apparatuur klaargezet is het de beurt aan Barbera Ellison om haar kunsten te vertonen. Wat we zien is een jonge vrouw achter een laptop, die erbij zit alsof ze aan een essay voor haar studie zit te werken, met op de achtergrond visuals van wapperende slingers in de woestijn. De muziek is het best te omschrijven als een soundscape die de visuals ondersteunen. We horen eerst iets wat op wind lijkt en later als er op de beelden een dwarsdoorsnee van een bubbelend watertje te zien is, horen we iets wat waterdruppels zouden kunnen zijn. Als de beat er later in komt tikt ze voorzichtig met de voetzolen van haar lange cowboylaarzen mee op de maat van de muziek. De repeterende klanken werken, in combinatie met de visuals van zo te zien Noord Koreaanse folkloristische danseressen, haast mediterend. Als dan de beelden langzaamaan vervagen en de laatste tonen uitklinken zijn we weer terug op aarde.

 

 

 

Jamie Peet X Niels Broos

Als er al iets vlam vat in dit Kruithuis vanavond dan zijn het wel de explosieve drumroffels van Jamie Peet. Samen met Niels Broos, die in het verleden onder andere heeft samengewerkt met Kyteman en Jameszoo, wordt er flink op los gejamd. De meeste nummers beginnen rustig en ontaarden dan uiteindelijk in gecontroleerde chaos. Alles wordt uit de kast gehaald, zo lijkt het, door Niels die allerlei freaky elektronische klanken en bliepjes uit zijn apparatuur weet te persen. Van sommige melodieën maakt hij loops waar hij dan weer overheen speelt. Jamie weet goed alle mogelijkheden van zijn drumstel te benutten en bespeelt niet alleen de vellen, maar ook de randen van de trommels waardoor je een tikkend geluid krijgt en dat ook nog in allerlei onnavolgbare ritmes. Ook de onderkant van de bekkens worden bespeeld. Ook al is het grotendeels geïmproviseerd, klinkt de muziek toch telkens weer als een coherent geheel. Knap gedaan!

Deze slideshow vereist JavaScript.

Lolina

Inga Copeland, met artiestennaam Lolina mag deze zaterdagavond afsluiten. De trage lome ritmes met samples van onder andere piano en elektrische gitaar nemen je mee op een onheilspellende reis door haar muzikale fantasie. Reisleidster Inga spreekt streng en monotoon enkele regels tekst in die dan geloopt worden. Op de achtergrond zien we beelden van deze zaal die eerder deze dag opgenomen zijn. Later zien we ook beelden van andere lokaties, zonder publiek, dus opgenomen voorafgaand aan een optreden kan ik me voorstellen en gefocust op de lichtshow. Als het tempo van de beat iets omhoog gaat zie je ook wat mensen meebewegen op de maat. Toch weet ze niet van iedereen de aandacht vast houden en loopt de zaal stukje bij beetje steeds leger. Al zal Inga dat niet echt door hebben gehad, want ze is toch voornamelijk in haar eigen wereldje bezig en doet ook geen enkele moeite om op welke manier dan ook contact te maken met het overgebleven publiek. Als de laatste klanken wegsterven loopt ze weg vanachter haar apparatuur en zonder het applaus in ontvangst te nemen is ze dan verdwenen. Dat was het dan.

Deze slideshow vereist JavaScript.

Sax Solo

John Zorn toont vele gezichten in Sax Solo

Jheronimus Bosch Art Center perfect voor een virtuoso

Daar staat hij dan, John Zorn, een kleine man, casual gekleed, om een sax solo weg te geven. Midden op een verhoging waar ooit het altaar moet hebben gestaan van de Sint Jacobskerk dat nu het Jheronimus Bosch Art Center (JBAC) heet. Vooraf wordt uitdrukkelijk gevraagd of iedereen zijn mobiel op mute zet en zeker geen foto’s noch video’s maakt. John wil dat niet. Luisteren naar zijn muziek, daar kom je toch voor, al het andere leidt alleen maar af en is storend voor hem, de anderen en voor jezelf, is de gedachte.

John Zorn Dag November Music

Het is een bijzondere dag, deze John Zorn Dag op maandag 5 november. Deze maandag is een herhaling van het episch hoogtepunt van November Music in 2017: de John Zorn marathon. De Amerikaan was er zelf ook van onder de indruk en komt op eigen verzoek terug naar November Music 2018. Dit jaar geeft hij het publiek zeven uitgelezen concerten waarin de volle reikwijdte van zijn muzikale exploratiedrift is te beluisteren. De Sax Solo in het JBAC maakt daar deel van uit.

Sax Solo
Zorn sax solo in Jheronimus Bosch Art Center

De Sax Solo is zeer bijzonder want soloconcerten voor saxofoon geeft John Zorn maar mondjesmaat. Zijn fans grijpen deze unieke gelegenheid dan ook met beide handen aan. Dat is te merken in het Jheronimus Bosch Art Center want de voormalige kerk loopt snel vol. Het zijn vooral mannen die Zorn wat betreft de saxofoon tot zijn fans mag rekenen.

Sax Solo – het concert

Voor de beroemde triptiek Tuin der Lusten van Jheronimus Bosch – een replica overigens want het origineel hangt in het Prado, Madrid – geeft Zorn in het half uur dat dit concert duurt, een drietal ongeëvenaarde improvisaties weg. Op zijn hoofdinstrument, de altsaxofoon en zonder enige elektrische versterking. De unieke akoestiek van de kerk doet de rest.
De Sax Solo begint eerst met een korte intro die je als een soort samenvatting kan beschouwen wat komen gaat. Wat is het? Het is niet alleen jazz of modern klassiek (kan dat met een saxofoon? wis en waarachtig!), neo-bop, soundscape of noise maar een mengeling van al deze mogelijkheden. Maar dat weet je pas achteraf.

Deze slideshow vereist JavaScript.

John Zorn beheerst al die stijlen. Hoe kan het ook anders als je je leven lang hebt gewijd aan muziek zoals deze New Yorker heeft gedaan. Hij hanteert een sterk eclectische stijl, staat op Wikipedia, maar zelfs die omschrijving doet hem tekort. De drie langere nummers van deze Sax Solo spiegelen zich alle drie aan die korte intro.

Het eerste stuk is dan kalm dan uptempo dan zeer uptempo waar muziek wordt verlaten om plaats te maken voor noise die dan weer overgaat in een sereen gedeelte dat uit een saxofoon zo heerlijk kan klinken. En up, up, up gaat het weer tot de abrupte stop.

Het middenstuk is kort en opmerkelijk. Zorn haalt het mondstuk uit zijn saxofoon en gaat ermee ’tetteren’, een soort Donald Duck act en loopt wat rond. De zaal kan het wel waarderen en er wordt wat gelachen, vooral als hij tegen een beeld uit de Bosch’ mythologie tettert. Hier toont hij de speelsheid die een virtuoos kenmerkt: lichtvoetig en vol zelfspot.

Sax Solo
Gewelf Jheronimus Bosch Art Center

In het derde stuk van de Sax Solo rekent Zorn genadeloos af met die speelsheid en toont al zijn gezichten, van hemelse schoonheid in serene landschappen tot lelijke breaks & noise uit de slechtste achterbuurten van een metropool in verval. Het is bijna een auditieve vertaling van De Tuin der Lusten. Daarnaast lijkt Zorn te zoeken naar nieuwe geluiden. Alles wat maar in hem opkomt, wordt vanuit zijn longen via die saxofoon tevoorschijn gebracht en losgelaten op de uitzonderlijke akoestiek van het Jheronimus Bosch Art Center.


Screenshot: John Zorn: Live at The Greene Space, April 30 2009

Lux Aeterna

Bosch Requiem 2018: Lux Aeterna van Kate Moore

Meeslepend meditatieve en muzikale magie

Het Bosch Requiem 2018 Lux Aeterna werd door de Australisch-Nederlandse Kate Moore geschreven. Vooraf aan het concert droeg de Bossche stadschroniqueur Eric Alink een tekst voor met als thema ‘Eerst geloven, dan zien’.

Lux Aeterna
Voor de opening van November Music schreef Kate Moore het Bosch Requiem Lux Aeterna (Het Eeuwig Durend Licht), een werk vol spirituele verbeeldingskracht dat ze componeerde voor de combinatie van oude muziekspecialisten Cappella Pratensis, a cappella vrouwengroep Wishful Singing en Kate Moore’s eigen Herz Ensemble.

Lux Aeterna
Bosch Requiem Lux Aeterna van Kate Moore

De Australisch-Nederlandse Kate Moore heeft de laatste jaren hard gewerkt, naast haar doctorstitel die ze in 2013 behaalde aan The Sydney Conservatorium of Music, University of Sydney heeft ze ook de Matthijs Vermeulen prijs van 2017 behaald en een enorme lijst aan composities op haar naam staan. In de orkestsamenstelling ontbraken een elektrische basgitaar, didgeridoos en alpenhoorns en speciale keramische fluiten (door Kate Moore zelf gemaakt) niet.

Stadswandeling
Voordat het Bosch Requiem zelf begon konden mensen een stadswandeling maken waarin diverse spirituele plekken werden bezocht. Bij elke plek was er een verteller die onder begeleiding van levende muziek een verhaal over deze plek vertelde. Onderhoudend en vol gevatte woordspelingen. De zaal liep al spoedig na deze rondleiding helemaal vol.

Inleidende toespraak
Voor deze voorstelling schreef stadschroniqueur en geboren en getogen Bosschenaar Eric Alink een tekst met als thema ‘Eerst geloven, dan zien’. Op meeslepende wijze vertelde hij voorafgaand aan de uitvoering van Lux Aeterna over het luie oog dat hij als kind had, waardoor zijn goede oog afgeplakt moest worden. En vandaar ging het door naar het mysterie van het alziende oog van God. Is een requiem niet een vinden van de rust in die aanblik?

Het concert Lux Aeterna
Een extra verrassing voor degenen die de film ‘De dirigent’ hadden gezien was de opkomst van dirigent(e) Jane Lang. De inzet werd solo gedaan door countertenor Andrew Hallock. Hallock viel in voor Kaspar Kröner die ziek was geworden. Andrew Hallock vertolkte de moeilijke harmonieën (er zaten enigszins desoriënterende wisselingen van toonsoort in die zich dan weer herstelden) op vaardige wijze. Juist deze onbestemdheid leidde al snel naar het mysterie van het vertoeven in duisternis om daaruit weggeleid te worden naar het licht, naar Lux Aeterna.

Lux Aeterna
Bosch Requiem Lux Aeterna van Kate Moore – ©Erwin Engelsma

De muziek die daarna inzette deed op een milde manier aan Philips Glass denken, enigszins minimalistisch maar altijd met voldoende middeleeuws aandoende wendingen om je binnen de sfeer van een requiem te houden. Ook werd er gespeeld met klankovergangen tussen instrumenten, een basgitaar die van klankkleur wisselde om vrijwel ongemerkt door een didgeridoo overgenomen te worden bijvoorbeeld. Dit leidde tot een stevige ondersteuning van de ‘aardsheid’ van het Bosch Requiem.

Als ritmische ondersteuning diende een grote trom, krachtig en besluitvaardig aangestuurd door de dirigent. Interessant genoeg deed het ritme soms terugdenken aan de zware percussie in het ‘The Terminator’ thema, wat een zekere spanning induceerde die het geheel spannend hield.
Zo sleepte het stuk je langzaam mee in de zich herhalende thematieken, golvende ritmes, en middeleeuwse muziekthema’s, leidend tot een meditatieve toestand die het geloof geeft dat het allemaal goed komt, en het licht eeuwig blijft schijnen.

Een meer dan verdiende staande ovatie volgde voor deze Bosch Requiem Lux Aeterna.


Fotografie: Angeline Swinkels