Ben van Gelder

Ben van Gelder pakkende thematieken Manifold

De veelkleurige schoonheid van perfect samenspel en de spirituele fascinatie voor het orgel

De Nederlandse altsaxofonist Ben van Gelder speelt zaterdag 11 november het stuk Manifold in de sfeervolle en voormalige synagoge De Toonzaal op het November Music festival 2023. Dat een bepaald jazz idioom, een jazzzangeres, en een pijporgel samen zo enorm mooi kunnen zijn (je kan nu eenmaal geen kerkorgel in een synagoge hebben toch?).

Ben van Gelder – Manifold

Manifold
Ben van Gelder, Fuensanta Méndez e.a. – ©Erwin Engelsma

Het nieuwe album Manifold is speciaal gecomponeerd om de interactie tussen pijporgel en een meer traditionele jazz bezetting van blazers en percussie te verkennen. Het kleine orgeltje van de Toonzaal was hier met zijn mooie fluittonen en diepe rommelende bassen perfect geschikt voor.

Ook de creatieve manier van spelen (het laten wegsterven van tonen en de klankeffecten die optraden door niet traditionele toetscombinaties aan te slaan) maakten dit stuk tot een feest van klankkleuren. Overigens kan je maar weinig terugvinden over het orgel in de Toonzaal: misschien een tip voor Willem Twee om hier eens wat meer aandacht aan te besteden.

Manifold
stoere laarzen – ©Jostijn Ligtvoet

Het Manifold concert begon met allemaal gebroken drieklanken (akkoorden waarvan je de afzonderlijke tonen niet tegelijk maar snel achter elkaar speelt) op het orgel die vlot voorbijkwamen, en daarna zette de prachtig zuivere stem van Fuensanta Méndez, de trompet en de sax in. In de stijl van de muziek was ze ook gekleed, een subtiel half doorzichtige jurk met rode en zwarte tinten, in combinatie met stoere laarzen op dikke zolen. Haar stem deed bijna instrumentachtig aan, waardoor prachtige samenklanken ontstonden.

Ze deed me enigszins denken aan het stemgeluid van Gayle Moran uit haar glorietijd bij Return to Forever. Vanaf toen was het een groot lang feest van geconcentreerd samenspel, waarbij de afzonderlijke spelers volkomen egoloos bijdroegen aan het geheel en toch op zijn tijd hun individuele bijdragen konden geven.

Manifold
eendengekwaak basklarinet – ©Jostijn Ligtvoet

Ook een beetje humor ontbrak niet, het gebeurt je niet elke dag dat je een basklarinet eendengekwaak-achtige geluiden hoort maken. Los daarvan waren de thematieken pakkend, en het zich voortdurend ontwikkelende klankspel meeslepend. Daarbij ook een mooie rol voor al het subtiele percussiewerk, die echt ook als een instrument meespeelde en niet zozeer als ritmesectie.

Als je een indruk wilt hebben van de klank van het orgel zou je een keer naar The Fog van Kate Bush kunnen luisteren. Ik heb eigenlijk maar één punt van het kritiek: het was echt veeeeel te kort. Een uur Manifold was voorbij voor ik het wist.

 


Fotografie: Jostijn Ligtvoet
Coverfoto: Jostijn Ligtvoet

Asuna

Asuna trakteert zijn gaste op vallend snoepgoed

FAQ festival op vrijdag met sterke Japanse bezetting en spectaculaire set van Britse vader en zoon

De tweede dag – vrijdag – van het FAQ festival opent met het stuk Falling Sweets/Afternoon Membranophone van de Japanse musicus Asuna Arashi. Daarna zorgt soundartist Tomoko Sauvage voor de nodige zen met haar keramische kommen gevuld met water. De Britten Mark Fell en Rian Treanor (vader en zoon) laten de fundamenten van de Toonzaal daveren met hun elektronische muziek.

Asuna

Asuna
rijk gedekte tafel met snoepgoed

De Toonzaal heeft een flinke remake ondergaan voor de set van Asuno Arashi. In het midden van de zaal staat een tafel vol snoepgoed en muziekinstrumenten. Dit alles wordt geflankeerd door twee publieksruimtes. Boven de tafel hangen gekleurde plastic linten aan een rek. Het moet een kroonluchter voorstellen. Aan elke lint is snoepgoed gehecht dat of wordt geplukt of in de loop van de set belandt op de platte instrumenten (zie onderstaande foto).

Asuna
Tafel van het vallend snoepgoed

Asuna die in 2021 al eerder te gast was bij FAQ, komt nu met Falling Sweets/Afternoon Membranophone. Het gaat over een man die een tafel dekt met allerlei snoepgoed, omdat een vriendin voor de eerste keer op visite komt. Als zij arriveert, ook met snoep, kan de lunch beginnen.

Afternoon Membranophone
Afternoon Membranophone

Vooraf geeft Asuna een elektronisch gestuurde demonstratie op een membranofoon, in dit geval een middelgrote trom. Door aan de schroeven te draaien spant en ontspant hij het vel en verandert de toonhoogte. Ook ronde snoepjes komen op de trom terecht dat een ratelend effect krijgt.

Deze slideshow vereist JavaScript.

Falling Sweets is het tweede onderdeel. Asuna en Rima zitten aan tafel en eten de snoep op met mes en vork. Het is een performance met een hele lichte toon en vol kleur. Naargelang de lunch duurt vallen steeds meer snoepjes op de elektronische muziekinstrumenten. Uit twee bidons stroomt een heel dun straaltje drank in de wijnglazen. Als die bidons leeg zijn en de wijnglazen gevuld, eindigt deze speelse elektronische act.

Tomoko Sauvage

Tomoko Sauvage
Tomoko Sauvage

In Podium Azijnfabriek staat de tweede set van deze FAQ vrijdag gepland, die van Tomoko Sauvage (JP/FR). Eigenlijk zou zij ook optreden in de Toonzaal maar het optuigen en afbreken van de voorafgaande set van Asuna nam te veel tijd in beslag. In 2012 zag programmeur Rikkert Brok Tomoko op een festival in Duitsland en heeft haar onthouden.

Kommen water
Kommen water met subaquatische versterking

Tomoko maakt gebruik van kommen gevuld met water die met onderwater versterkers verbonden zijn aan haar elektronische apparatuur. Door met haar vingers door het water te gaan of druppels in de kommen te sprenkelen ontstaat een aangenaam verstilde klankkleur. Haar bewegingen versterkt door haar zittende act suggereren een spirituele meditatie, bijna op Zen hoogte. Het weinige theaterlicht draagt bij aan die diepe concentratie die zij weet op te wekken.

Mark Fell & Rian Treanor

Mark Fell
Mark Fell

De trouwe FAQ fans spoeden zich na de act van Tomoko Sauvage terug naar Willem Twee Toonzaal. Daar staan een vader en zoon hen op te wachten. Geen spoor meer van de Falling Sweets set, alleen een kaal podium waar de grote theaterlichten voor een deel naar beneden zijn gebracht, gericht op het publiek. Daarachter staan Mark Fell (de vader) en Rian Treanor (de zoon) klaar om te beginnen.

Mark Fell heeft een grote staat van dienst die hij de afgelopen dertig jaar heeft opgebouwd. Zijn werk beslaat vele velden en disciplines zoals film, dans, filosofie, politiek. Vanavond staat hij samen met zijn zoon Rian en dat is een unieke aangelegenheid. Vader en zoon hebben nooit live met elkaar samengespeeld. Nu hier bij FAQ 2023 is het dan zover.

Rian Treanor
Rian Treanor

De set begint subtiel en afwachtend. Het lijkt of de twee mannen niet zeker zijn welke weg, welk spoor ze in willen slaan. Er is voor het publiek ook helemaal geen visueel houvast en is deze act derhalve geheel audio.

Het duurt toch nog even voordat ze zeker weten dat de gekozen richting de juiste blijkt te zijn. Maar dan gaan ook alle remmen los en is er geen ontkomen meer aan. Een helse kanonnade breekt los, een spervuur aan diepe pulsen die je onderbuik raken. Het is een algehele sensatie op je lichaam.

Een indrukwekkende set die na afloop door een joelende en fluitend publiek wordt onthaald met terecht gejuich en langdurig applaus..

Kijk op boomkat.com voor hun werk.

Sonologie

Sonologie zoekt nieuwe manieren om geluid te maken

Willem Twee Studio's haven voor elektronische muziek en geluid

Sonologie, een woord dat misschien niet bij iedereen meteen een belletje doet rinkelen, staat voor de studie van klanken en geluiden. Het is een interdisciplinair vakgebied waarin muziek, technologie en wetenschap samenkomen. Een aantal keer per seizoen nodigen Willem Twee Studio’s Sonologie studenten uit om hun nieuwste werk in de Willem Twee Toonzaal te presenteren.

Sonologie

Sonologie
Sonology Electroacoustic Ensemble – ©Mickey Obo

In Nederland is de studie van sonologie vooral bekend geworden door het Instituut voor Sonologie aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Dit instituut werd opgericht in 1960 en is sindsdien een belangrijk centrum voor onderzoek en onderwijs op het gebied van elektronische muziek en geluidskunst.

Het is fascinerend om te zien hoe sonologie zich in de loop der tijd heeft ontwikkeld. Waar het in het begin vooral draaide om de ontwikkeling van nieuwe technologieën om geluid te manipuleren en te creëren, is er tegenwoordig steeds meer aandacht voor de artistieke kant van het vakgebied. Sonologen zijn niet alleen bezig met het maken van nieuwe geluiden, maar ook met het verkennen van de expressieve mogelijkheden van geluid en het ontwerpen van composities die de luisteraar in verrassende richtingen kunnen voeren.

Sonologie
verschillende disciplines – ©Mickey Obo

Maar sonologie gaat niet alleen over het maken van kunst. Het vakgebied heeft ook een belangrijke rol in de wetenschap. Sonologen bestuderen bijvoorbeeld de akoestische eigenschappen van geluid en de manier waarop ons brein geluiden verwerkt. Deze kennis kan weer worden toegepast in andere domeinen, zoals de ontwikkeling van gehoorapparaten of de verbetering van geluidsisolatie in gebouwen.

Het mooie aan sonologie is dat het een vakgebied is waarin verschillende disciplines samenkomen. Het vereist kennis van muziek, technologie, wiskunde en akoestiek. Maar het is ook een vakgebied waarin creativiteit en originaliteit worden gewaardeerd. Sonologen zijn vaak op zoek naar nieuwe manieren om geluid te maken en te gebruiken, en deze zoektocht naar vernieuwing kan ons veel leren over de wereld om ons heen.

Willem Twee Studio's
Studio4 – ©Mickey Obo

In Nederland zijn we gezegend met een instituut als het Instituut voor Sonologie, dat al meer dan zestig jaar een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van dit vakgebied. Laten we hopen dat er in de toekomst nog meer aandacht zal zijn voor sonologie, zodat we nog meer kunnen leren over de kracht en de mogelijkheden van geluid.

Willem Twee Studio’s, gevestigd in Den Bosch en gespecialiseerd in analoge geluidsapparatuur, heeft in de loop der jaren een hechte, bijna natuurlijke verbintenis opgebouwd met het Instituut voor Sonologie.

Een aantal keer per seizoen nodigen de studio’s Sonologie studenten uit om hun nieuwste werk in de Willem Twee Toonzaal te presenteren. Studio4 is een maandelijkse concertserie voor elektronische en elektro-akoestische muziek verbonden aan de Willem Twee Studios. Met dit maal het Sonology Electroacoustic Ensemble onder leiding van Richard Barrett.


KLANKGAST: Simon Berkenhout

Fotografie: Mickey Obo Photo

Nina June

Toonzaal ideaal podium Nederlandse toer Nina June

Meet Me on The Edge of Our Ruin handelt over vergane romances en zorgen over de natuur

De albumtoer Meet Me on The Edge of Our Ruin van Nina June is eindelijk op pad. Na al die annuleringen door lockdowns. De Toonzaal is één van de podia die Nina en haar begeleiders aandoen. Het is de eerste keer dat deze Very Blonde Dutch Singer in Den Bosch optreedt.

Nina June – Meet Me on The Edge of Our Ruin
Nina June
Nina June – Toonzaal

Het concert schijnt uitverkocht te zijn, maar toch zijn er nog wel wat stoelen onbezet. Een echtpaar heeft twee dochters van rond de 10 jaar meegenomen. De meisjes luisteren en kijken ademloos naar Nina June. De muziek die zij maakt, past naadloos bij de sfeer van de Toonzaal met haar prachtige akoestiek die dankzij het professionele geluidsteam volledig wordt benut.

Deze slideshow vereist JavaScript.

De opkomst is geheel in stijl met de dramatiek die Nina June voor ogen staat. Eerst komen Mirthe de Jonge (cello, vocals), Frank DeLange (vleugel, synth, vocals) en Younes Kadri (gitaar, vocals) op en beginnen met een intro van het nummer The Great Reveal, een nummer dat Nina samen met de Canadese singer-songwriter Jon Bryant schreef. Nina June komt pas aan het eind van de intro op.

Het openingsnummer gaat zonder break over in World on Fire. Met dit tweede nummer uit de zangeres haar grote zorgen wat wij mensen aan het doen zijn. “We’re walkin’ a dream parade. Look at the mess we made.” En wat verder:”We reap what we have sown.” Welke wereld geven we aan de volgende generaties door? Die vraag vindt Nina pregnant temeer omdat ze nu zwanger is.

Hierop  volgen Trustfall, For Love van het Bon Voyage album (2018), de single Rainbow Ashes en Ravens Feather om dan uit te komen op Jeremiah Blue, één van mijn favoriete nummers waar de nostalgische melancholie zoals critici haar muziek omschrijven, er vanaf spat.

Tussendoor praat Nina June met haar publiek (zonder wederhoor) over hoe zij het optreden gemist heeft en dat ze blij is om hier in de Toonzaal te zijn. Het zijn woorden en zinnen die ik al vaker heb gehoord van bands en solisten, vorig jaar tussen de lockdowns door toen de podia en theaters open mochten, de zogenaamde ‘seated concerts’. Na dit optreden in Den Bosch volgt er nog eentje op 2 maart in Zwolle. Pas op 13 november start ze een toer door Duitsland, te beginnen in Hamburg.

Nina June
Nina praat met het publiek

Na Jeremiah Blue volgt I Call Love In, ook een erg sterk nummer. Een potentiële hit met misschien wat meer up tempo mocht het op single worden uitgebracht. Nina June vertelt dat ze in deze crisistijd de sterke behoefte had aan andere horizonten of zoals ze dat zelf verwoordt, een ander jasje wilde aantrekken. Uit die Nederlandse jas! Ze ging meerdere malen op en neer naar Londen om met producer Duncan Mills te schaven aan het album Meet Me on The Edge of Our Ruin voor de juiste sound.

Toonzaal
De Toonzaal

Met Shadows & Riddles, Summersnow, Our Garden, Like an Enemy, We Watched It All Come Down (van Bon Voyage) en Build a Boat vervolgt Nina de show, maar benoemt nog wel de samenwerking met Marijn van der Meer van de Bossche band HAEVN die ook in de zaal zit. Merijn heb ik in 2017 geïnterviewd vlak voordat hij op het Bevrijdingsfestival in Den Bosch zou gaan optreden.

Mij overvalt dan opeens het zwarte gat dat deze pandemie in de tijd heeft aangebracht. Het lijken wel eeuwen geleden dat ik Marijn heb gesproken. Gelukkig brengt muziek verlichting en troost. En die van Nina June doet dat. Zeker als ik zie hoe die twee jonge meisjes hebben genoten.



Op Spotify

Penny Roox

Penny Roox brengt dromerige vintagepop tot leven

Support act Nina June's tour Meet Me on The Edge of Our Ruin

Zangeres Penny Roox en haar begeleiders zijn de support act van zangeres/componist Nina June op deze zaterdagavond in de Toonzaal. Penny, Thuur Onrust (gitaar) en Jeroen de Heuvel (vleugel) kennen elkaar van de Rockacademie Tilburg. Daar kregen zij les van…Nina June. Dat is al weer een tijdje geleden maar het contact is nooit verloren gegaan. En nu zijn ze volwaardige collega’s.

Penny Roox

Penny Roox
Penny Roox

Normaal gesproken telt de band ook een drummer maar die is voor deze gelegenheid thuis gelaten. Volgens pianist Jeroen de Heuvel heeft het te maken met het karakter van de Toonzaal. Dat vraagt meer om verstilling en dat komt goed uit want zo komt die ‘dromerige vintagepop’ tot haar echt, beter gezegd, de zang van Penny. Zij is gezegend met een mooie stem en door de unieke akoestiek van de Toonzaal en haar microfoon techniek is elke nuance duidelijk te horen. Het volume is op orde en helder van toon. En dat gaat eveneens op voor haar twee bandleden.

Deze slideshow vereist JavaScript.

De band opent met It’s Not Real waarmee letterlijk en figuurlijk de toon is gezet. Inderdaad dreamy pop en begint hoe Penny zich een droom uit haar kindertijd herinnert. What A Day is het tweede nummer en staat niet op Spotify, zoek ik in de gauwigheid op. Vermoedelijk een nieuw nummer. Dat wordt later door Penny bevestigd.

Het derde nummer is Mean en daarin vraagt Penny Roox zich af waarom ze toch telkens voor de verkeerde vent valt. “Boys will be boys, mama taught me right When they leave in the morning.” Zo begint het nummer. En wat verder: “I only like you when you’re mean.” Voer voor doctor Sigmund.

House On The Moon en Do You Remember zijn ook weer nieuwe nummers. Het lijkt erop dat Roox c.s. niet hebben stilgezeten tijdens de lockdowns. Dat gaat op voor vele bands en solisten die KLANKGAT heeft gesproken. Tussen de nummers door praat Penny met het publiek. Zij en haar bandleden zijn blij weer te mogen optreden en vooral hier op het mooie en sfeervolle podium van de Toonzaal. De bezetting is redelijk en ik zie zelfs een voltallig gezin met twee dochters van rond de tien jaar.

Het sluitnummer is Sad, Sad Dreams en is een lekker nummer waar je met je hoofd mee kan deinen. De boodschap is een beetje treurig maar dat is helemaal volgens verwachting. “Only ever in my dreams I’ve got someone to hold but it is a false alarm.” Penny Roox is dat zeker niet.

Saariaho

Saariaho tovert Toonzaal om tot poolnacht

En het Noorderlicht ontbreekt niet dankzij het spel van Het Collectief en sopraan Liesbeth Devos

Het Belgisch ensemble Het Collectief brengt muziek van de Finse componiste Kaija Saariaho en doet samen met sopraan Liesbeth Devos meer dan recht aan de muziek van Saariaho.

Saariaho

Saariaho
Het Collectief

De Finse componiste Kaija Saariaho (1952) is afgestudeerd aan het conservatorium in Helsinki richting compositie. Daarna studeerde ze in Freiburg en bij het Franse IRCAM (Institut de recherche et coordination acoustique/musique, het onderzoeksinstituut voor onderzoek naar akoestiek en muziek). Ze werkt vanuit Frankrijk. Ze is een van de vooraanstaande Finse componisten van moderne muziek waarin ze traditionele instrumenten vermengt met elektronica. Haar Finse achtergrond verraadt zich in de schrapende geluiden en ijle boventonen die zo van de pool lijken te komen (welke andere taal dan Fins heeft één woord voor ‘verkleumde meisjes’?).

Het Collectief

Het Belgische ensemble Het Collectief, bijgestaan door de sopraan Liesbeth Devos, legt zich toe op het brengen van de roots van het modernisme. En daarmee zijn zowel Het Collectief als Devos bij uitstek in staat om de muziek van Saariaho te brengen zoals het is bedoeld.

uitvoering
Saariaho
Liesbeth Devos

De uitvoering begon met het meer dan indrukwekkende fluitspel NoaNoa, uitgevoerd door Toon Fret (fluit) en Yannick Willox (live elektronica). De elektronica ondersteunde op zeer subtiele wijze de fluitgeluiden. Sopraan Liesbeth ging de samenwerking aan met elektronica die tegenstemmen speelde, haar samplede en weer terug weergaf. Uiterste concentratie is nodig om niet volledig van het pad geblazen te worden, en ze deed dat op meeslepende wijze.

De boventonen van de cello, die in de Toonzaal prachtig tot hun recht kwamen, werden door Martijn Vink tot leven gebracht en de piano (Thomas Dieltjens) bracht een heel sterke basis mee. Al met al geen concert als je uit bent op mooie traditionele melodieën en harmonieën, maar een feest als je van klankbeelden houdt en je wilt laten meeslepen door mensen die het uiterste uit de mogelijkheden van hun instrumenten weten te halen. Ik heb de poolwinden horen blazen, het ijs horen breken, de warme winden horen waaien en de zonnewind in de lucht horen hangen.

In mijn recensie van het Bosch Requiem was ik niet enthousiast over de muziek van Saariaho. Nu doemt de vraag op of dat aan haar compositie lag of aan de uitvoering. Duidelijk is in in ieder geval dat je heel wat in je mars moet hebben om recht te doen aan haar muziek.

En voor wie het weten wil: het Finse woord is neitokaista.


Screenshot video: Liesbeth Devos zingt ‘Liebst du um Schönheit'(Clara en Robert Schumann). Upload door Opera Ballet Vlaanderen, 19 okt. 2020.

Escala

Escala mixt akoestisch met elektronisch slagwerk

Luchtig lunchpauzeconcert in de Toonzaal prikkelt tegelijkertijd vele zintuigen

Een lunchpauzeconcert in de Toonzaal van het kwartet Escala dat in het persbericht flink in het zonnetje wordt gezet, maakt meer dan nieuwsgierig. Escala bestaat uit vier slagwerkers die zowel akoestische als elektronische instrumenten gebruiken. Vaste bandlid Michiel Mollen moet verstek laten. Zijn plaats wordt voor deze gelegenheid ingenomen door Don Wolters op de xylofoon.

Escala
malletKAT & bells

Escala

Bij binnenkomst in de Toonzaal valt meteen de opstelling van de zitplaatsen op. Het is een ongeplaceerd concert. Je kan vrijuit óf alleen gaan zitten óf als stelletje naast elkaar plaatsnemen. De anderhalvemeter maatregel is nauwgezet toegepast en een licht briesje bevestigt dat het ventilatiesysteem op orde is. Iedereen draagt een mondmasker in de lounge en gang. En omdat het hier een lunchconcert betreft, staan smakelijke sandwiches klaar aan de bar. Zorgeloos genieten lijkt gegarandeerd voor dit concert.

Escala
Jop Schellekens – malletKAT en synthesizer

‘Geef het kwartet Escala een synthesizer of malletKAT in handen en het maakt er een groovy avond van’, staat in het persbericht. Hun entree op deze woensdagmiddag in de Toonzaal is in ieder geval energiek. Vier fit uitziende jongemannen met sneakers springen op het podium en plaatsen zich achter hun instrument: twee malletKATs, synthesizer, xylofoon, een rekstok met bellen en drumstel. Even een korte stilte die de spanning verhoogt, een soundcheck is gelukkig niet nodig.

Deze slideshow vereist JavaScript.

Uit de synthesizer ontspringt een waterval aan geluiden waar Jop Schellekens op zijn malletKAT induikt. Het lijkt alsof Jop op een marimba speelt. Als Reggy van Bakel op drums, Demos Horn op zijn malletKAT en invaller Don Wolters op xylofoon inzetten, is de set compleet. Een mellow sound stroomt de zaal in en dat voelt aangenaam warm aan. De kracht van muziek zit ‘m erin dat zij vele zintuigen tegelijkertijd prikkelt.

Escala
Demos Horn

Het tweede nummer It’s Time wordt kort ingeleid door Demos Horn. Het nummer verwijst naar de indrukwekkende en beroemde speech van filmster Leonardo di Caprio toen hij in 2014 de algemene vergadering van de Verenigde Naties toesprak. In die speech riep Di Caprio de leden op om de juiste maatregelen te treffen tegen klimaatverandering. De speech wordt integraal in het nummer afgespeeld.

Dat Escala zich in het bijzonder bekommert om klimaat & milieu, blijkt uit de titel van het derde nummer Transition. Deze interpretatie is natuurlijk voor eigen rekening, maar gezien het vorige nummer is inspiratie gezocht in de klimaattransitie waar Di Caprio op doelde.

Het laatste nummer is een drieluik, bestaande uit Sparkle, Sparkle 2 en 999. Net als de andere nummers kan je dit nummer categoriseren onder mellow jazz met wat Latin-Carribean invloeden. Dat komt door het gebruik van de malletKAT als een soort marimba en natuurlijk de percussie. Per slot van rekening hebben we hier te maken met een viertal slagwerkers.

Op moment van spelen klinken de nummers aangenaam in het gehoor, eenmaal weer buiten de Toonzaal is van dat gevoel nog maar weinig over. Escala heeft zich denkelijk ingehouden, omdat het om een typische lunchconcert gaat. Waarschijnlijk is dat tijdens avondoptredens anders en wordt er steviger ingezet, hoop ik.


De mannen van Escala zijn Jop Schellekens, Reggy van Bakel, Demos Horn en invaller Don Wolters.

Kypski Poulson Sq

Studio4 presenteert Poulson Sq. en Kypski

Studio4 maandelijkse concertserie van elektronische en electro-akoestische muziek Willem Twee studios

In de tweede editie van Studio4 van het concertseizoen 2021/2022 geven het duo Poulson Sq. en Kypski hun muzikale visie af op de hedendaagse elektronische muziek, de wereld van synthesizers, modules, tapedecks en beats.

Bij binnenkomst valt je oog onmiddellijk op hun apparaten die mooi opgesteld staan op het sfeervol aangeklede podium van de Toonzaal. En zoals altijd in deze voormalige synagoge hangt er een enigszins sacrale sfeer waarin het gekleurde licht een groot aandeel heeft.

Poulson Sq.

Poulson Sq.
Poulson Sq.

Poulson Sq. is een duo met Anthony Fiumara – die in 2018 Graduates 1&2 schreef voor November Music – en Mathijs Leeuwis. Fiumara speelt op een Buchla heruitgave van de beroemde Easel met een geïntegreerde toetsenbord en Leeuwis draait geconcentreerd aan de knoppen om opgenomen ambient sounds in een loop machine los te laten in de Toonzaal. Hij zorgt voor het ‘ritmische’ deel van deze set die zo’n drie kwartier duurt. Het analoge deel van dit stuk komt ook voor zijn rekening als hij aan de prachtige steelgitaar gaat zitten.

Poulson Sq.
Mathijs Leeuwis & Anthony Fiumara

Het stuk ontwikkelt zich traag in toon en tempo, kenmerkend voor ambient en is vol geluiden en getinkel die het akoestisch analoge dicht, heel dicht benaderen. Melancholie en onheilspellende vergezichten voeren een strijd om de boventoon. De ijle hoge tonen, een constant monotoon ritme en de lage bassen doen sterk denken aan het album Low van David Bowie uit zijn Berlijnse periode die hij deelde met Brian Eno, peetvader van de ambient.

Het was toen een Berlijn die nog verdeeld werd door de Muur, een wereld van de Koude Oorlog en permanente nucleaire dreiging. Poulson Sq.’s nieuwste single Kosmic Headroom illustreert die associatie met het Bowie album uit 1977. De set eindigt met lage tonen, traag afnemend in volume. Een korte stilte volgt en het publiek dat nog wat nadroomt, applaudisseert enthousiast.

Kypski

Kypski
Kypski

Kypski, dat is heel andere koek, zo zal blijken. In zijn voorwoord vertelt gastheer Rikkert Brok dat hij nog kan herinneren dat Kypski 15 jaar geleden ook heeft opgetreden in de Toonzaal. Rikkert is erg benieuwd hoe hij zich als muzikant/dj heeft ontwikkeld.

Kypski
euroracks, modules en draaitafel

In deze tweede set gebruikt hij twee Euroracks ingeplugd met allerlei modules en daartussen een draaitafel. Eens een dj altijd een dj. Ook Kypski begint rustig en harmonieus, ambient. Alleen zet hij lage tonen harder en feller in, knallende en korte beats zonder fade-out. De draaitafel gebruikt hij om zijn synths aan te sturen, hij scratcht als het ware met de modules.

Het duurt toch nog een tijdje alvorens harmonie en ambient worden verlaten en verruild voor beats en drum-‘n-bass. Dan is er ook geen redden meer aan.

De energie schiet in een hockeystick curve omhoog en hier en daar beginnen hoofden mee te bewegen op de beat. De beat die hij op de meest onverwachte momenten stopzet. De stilte die ontstaat is dan ook compleet. Erg sterk. Kypski laat in zijn set duidelijk zien welke weg hij wil in gaan. Het is de weg die de elektronische muziek de beste kansen biedt.


Stuidio4 is een maandelijkse concertserie voor elektronische en electro-akoestische muziek verbonden aan de Willem Twee studios.

LLustrum Willem Twee studio's

Online lustrum Willem Twee studio’s 2015-2020

De ARP 2500 in studio 2 van Willem Twee studio's is het favoriete speeltje van elektronica muzikanten

Bijna twee jaar geleden openden de Willem Twee studio’s officieel hun deuren voor het publiek. Toch wordt zaterdag 27 september het lustrum Willem Twee studio’s gevierd. Ra, ra, ra, hoe kan dat?

Lustrum Willem Twee studio’s

Deze slideshow vereist JavaScript.

Ik was erbij die avond van de officiële opening, toen ook Tom Holkenborg – beter bekend onder zijn artiestennaam Junkie XL – op een groot scherm verscheen, helemaal gezoomed vanuit zijn studio in Los Angeles. Daarnaast was ook de wereldberoemdeAmerikaanse dj/musicus en producent Daedelus (Alfred Darlington). De studio’s waren even het epicentrum van analoge elektronica adepten.

Lustrum Willem Twee studio's
Hans Kulk en Rikkert Brok

Want daarin schuilt de kracht en uniciteit van deze studio’s. Ze hebben zeer waardevolle analoge elektronica in huis waaronder een ARP 2500, een echte vintage, hét speeltje bij uitstek van elektronica muzikanten. Maar dan nog is dat lustrum nog niet duidelijk. Het zit namelijk zo:

Vijf jaar geleden rolden de eerste rekken met instrumenten de Toonzaal binnen en startte de opbouw van wat destijds ‘De Toonzaal Studio’ heette. Nadat het CEM (Contactorgaan Elektronische Muziek) zich bij De Toonzaal Studio voegde en na een flinke verbouwing (met hulp van de Gemeente ‘s-Hertogenbosch en Brabant C) openden twee jaar geleden officieel de Willem Twee studios.

Elektronisch lusthof

Lustrum Willem Twee studio's
ARP 2500 – Hainbach en Hans Kulk

De Willem Twee studio’s zijn zonder meer uniek te noemen en een waardevol bezit voor de gemeente ‘s-Hertogenbosch. Het is niet voor niets dat gerenommeerde artiesten aks Daedelus en Hainbach tijdelijk als ‘artists in residence’ in onze stad verblijven. Zij treffen in de studio’s een waar elektronisch lusthof aan. Vooral de aanwezigheid van een ARP 2500 in studio 2 oefent op hen een onverbiddelijke aantrekkingskracht.

De ARP 2500 was de eerste grote synthesizer van de Amerikaanse instrument bouwer ARP Instruments. Het was een monofone analoge synthesizer, die in productie was vanaf 1970 tot ergens in het midden van de jaren zeventig (bron: Wikipedia).

Coronaproof lustrum

Lustrum Willem Twee studio's
Armeno Alberts en Hans Kulk

Ook het lustrum Willem Twee studio’s ontkomt in deze tijden van corona niet aan een aangepaste vorm. Het lustrum gaat een dagprogramma worden, geheel live online met een grote variëteit aan onderdelen; er wordt live geschakeld naar diverse uithoeken van hun grote netwerk.

De middag staat in het teken van educatie, presentaties en interviews, daarna proosten en eten in een mukbang.

In de avond is er een quiz, live muziek vanuit de studio’s en vooropgenomen videos en felicitaties vanuit de hele wereld met artiesten die bij de studio’s hebben gespeeld en/of gewerkt.


Screenshots: The ARP 2500 at Willem Twee Studios – an introduction


Hainbach

Niels Broos

Niels Broos in de Toonzaal met orgel en Moog One

De verwachtingen waren hooggespannen maar de orgel en synthesizer overtuigen helaas niet

De Toonzaal nodigde Niels Broos uit tot het geven van een concert waarin orgel improvisatie op het Toonzaal Orgel samenging met geluiden gemaakt op een Moog One synthesizer en geluiden uit de elektronische muziekstudio.

Niels Broos

Niels Broos
Niels Broos

Toetsenist Niels Broos is niet alleen een exponent van de potpourristische muziektijdgeest, hij is één van de belangrijkste Nederlandse aanstichters van een urgente stroming die het midden vindt van hiphop, elektronica en jazz. Broos was een voornaam lid van het Kyteman Orchestra en vormt een spil in het werk van Binkbeats en Jameszoo met wie hij samenwerkte op diens laatste Brainfeeder plaat.

De eerste synthesizer

Niels Broos
Orgel in de Toonzaal

De eerste voorloper van het moderne orgel werd al rond 250 vChr. in Griekenland gebouwd door Ktesibios uit Alexandrië. Omdat je op moderne orgels klankkleuren kunt wijzigen door het mengen van registers kan je een orgel (met wat goede wil) als een mechanische additieve synthesizer zien. Dus de combinatie van het Toonzaal orgel, met geluiden uit de Toonzaal elektronische studio en het synth geweld die de Moog One (the biggest baddest synth on the market) kan leveren is geen gek idee.

Concert

Niels Broos
Niels Broos Moog One

Mijn verwachtingen waren dan ook hooggespannen toen ik de zaal binnenstapte, waar de opstelling coronaproof was gemaakt door het publiek in twee verspringende cirkels neer te zetten met de juiste tussenruimte.

Alle apparatuur stond bij het orgel op de bovenverdieping opgesteld, zodat dat vanuit de zaal niet te zien was. Het concert begon met langzame tonen en geruis waarbij houten fluit-achtige tonen weerklonken, wat deed denken aan ‘Les flutes en Feu’ van Parmerud. Hier kwam het orgel bij wat resulteerde in langzaam verlopende akkoorden.

Niels broos
Moog One

De beroemde Moog subbas werd toegevoegd en een brutaler wordend orgel. De fluiten kwamen weer terug in het spel waarbij een langzaam bewegend filter enige variatie in klankkleur aanbracht. Er was weinig melodie maar wel een lage herhaling van thematieken die eerder in het hoog waren ingezet. Op enig moment waande ik me bij Vangelis zo rond 1985. Toen zat er vrij lange tijd weinig echte beweging in de klanken die voorbijdreven tot er met behulp van een toevalsgenerator waterdruppel achtige geluiden voorbijkwamen die weer enigszins beweging en ritme terugbrachten. En een mooi applaus volgde toen de laatste klanken waren weggestorven.

Composure

Het was duidelijk dat Niels hard gewerkt had aan het concert, en toch miste er iets. Een zekere meeslependheid, een zekere originaliteit. De klanken klonken te bekend, er zaten te veel stijlen door elkaar heen zodat geen groter geheel ontstond.


Screenshots van diverse video’s van Niels Broos SOLO  at Best Kept Secret Festival /Niels Broos – Moog One demo – Dancefair Utrecht