Rozalie Hirs klankwereld van binaural beats

Wereldpremière muziek- en poëziecylcus Dreams of Airs

De Nederlandse componist/dichter Rozalie Hirs leidt ons zaterdag 10 november rond in de klankwereld van de binaural beats met haar nieuwe compositie Dreams of Airs. Die muzikale rondleiding doet zij samen met het Belgische ensemble Spectra o.l.v. dirigent Filip Rathé en zangeres Nora Fischer. Er is geen betere locatie voor deze muziek/poëzie cyclus denkbaar dan Willem Twee concertzaal, een voormalige synagoge in de Bossche binnenstad. Organisator November Music krijgt ook nog de primeur van de wereldpremière van Dreams of Air in de schoot geworpen.

Dreams of Airs van Rozalie Hirs

Rozalie Hirs
Spectra ensemble

In zijn voorwoord spreekt artistiek directeur November Music Bert Palinckx zijn voldoening uit dat het Belgische ensemble Spectra weer optreedt op het festival. Toen hij in 2000 begon, stond Spectra op het programma. Ook zangeres Nora Fischer is geen onbekende. Zij was vorig jaar nog te gast op November Music met The Secret Diary of Nora Plain. Bij de wereldpremière van het nieuwe werk van Rozalie Hirs gaat Fischer niet zingen maar draagt de gedichten voor in drie talen.

In haar nieuwe compositie Dreams of Airs maakt Rozalie Hirs gebruik van zogeheten binaural beats. Die kunnen hersengolven opwekken die gewoonlijk worden toegeschreven aan toestanden tijdens mediteren, slapen, dromen of creatieve processen. Hirs componeerde Dreams of Airs in opdracht van Stichting Iris or Hazel met financiële ondersteuning door het Fonds Podiumkunsten.

Dreams of Airs

Rozalie Hirs - foto: Marco Borggreve
Componist/dichter Rozalie Hirs – foto: Marco Borggreve

Dreams of Airs begint met een lange solo van Tille Van Gastel op de dwarsfluit. Een sonoor geluid met af en toe het getjilp van zangvogels klinkt zacht op de achtergrond. De geluidsversterking is in handen van Quentin Meurisse. Het is zeer rustgevend en dreigt je in slaap te wiegen – die binaural beats zijn inderdaad zeer effectief. Op het grote scherm verschijnt een minimalistische animatie. Die visualisatie is door Geert Jan Mulder en Boris Tellegen gemaakt en speelt een belangrijke rol naarmate de liedcyclus van 70 minuten vordert.

Na de solo van Van Gastel is het tijd voor poëzie, de aloude metgezel van de muziek. Nora Fischer draagt het gedicht voor in het Engels en haar dictie en uitspraak zijn helder en accentloos. Intussen zendt Meurisse vanaf het balkon op de bovenverdieping de binaural beats voortdurend de zaal in zonder de voordracht te verstoren. Soms lijkt het of een andere vrouw de woorden van Nora Fischer heel zacht herhaalt. In de stem van Fischer klinkt een lichte ondertoon van verwondering alsof het niet haar eigen stem is die de woorden uit het gedicht voorleest. Wát ze inhoudelijk voorleest, raak ik al heel snel kwijt. Ik luister eigenlijk alleen nog naar de klanken van haar stem.

Rozalie Hirs
Visuals binaural beats

Dirigent Filip Rathé houdt de spanning aan en pas na vier à vijf minuten zet hij Cedric De Bruycker op (bas)klarinet en Jona Kesteleyn op elektrische gitaar in. Wel heel zacht waardoor de stem van Nora Fischer duidelijk hoorbaar blijft. Pas bij de inzet van Pieter Jansen op viool, Bram Bossier op altviool en Peter Devos op cello, staakt haar stem. Het scherm boven het podium raakt voller met gekleurde abstracte platte vormen die zich in elkaar voegen of verdwijnen. Dat scherm raakt helemaal vol als ook Gabi Sultana op piano en Frank Van Eycken op slagwerk ingezet worden. Toch blijven de binaural beats duidelijk hoorbaar. Het Engelstalig gedeelte van de cyclus sluit af.

Duits en Nederlands

Rozalie Hirs
Spectra met Nora Fischer

Nora Fischer gaat weer achter haar katheder staan waar het gedichtenboek ligt waar zij uit voordraagt.  Zij draagt nu voor in het Duits wat haar goed afgaat. Perfecte dictie en ditto uitspraak. En ook hier neemt zij het publiek weer bij de hand met de kleurrijke woorden die Rozalie Hirs heeft opgetekend, ondersteund door de binaural beats. Met die beats wil Hirs hersengolven opwekken die ons in een meditatieve staat brengt. Dat lukt aardig want zelden heb ik een zo ademloos luisterend publiek meegemaakt.

Rozalie Hirs
Nora Fischer – stem

Het identiek opgebouwde Nederlands deel van de cyclus begint met een voordracht van Nora Fischer. En ook nu worden in het begin slechts enkele muzikanten van Spectra ingezet. In het gehele concert zijn er slechts drie gedeelten waar iedereen meespeelt. Het concert eindigt met een lang instrumentaal slot van het gehele ensemble. Het duurt wel tien seconden voordat een voorzichtig applaus klinkt dat echter snel aanzwelt.

Dreams of Airs is een complex werkstuk en erg knap uitgevoerd. Het is ook zeer effectief, op mij in ieder geval. Ik voel me helder en ben erg energiek. Dat komt goed uit want op deze zaterdagavond wacht mij nog een tweede evenement, namelijk de Bossche Band Battle. Iets geheel anders.


Portretfoto Rozalie Hirs door Marco Borggreve