Bert Palinckx | KLANKGAT

feb, 2021

De drive van Bert Palinckx van November Music
Door kenners gedreven festival gaat uit van de inbreng en wensen van muzikanten

In een interview met Bert Palinckx bespreken we zijn drive voor dit festival, geschiedenis en de toekomstplannen.

Muziekplatform KLANKGAT is een rubriek gestart waar we Bossche bands, artiesten en festivalorganisatoren interviewen over het afgelopen jaar. Hoe de corona crisis het beleid en de muziek heeft beïnvloed, wat de eigenlijke plannen waren, hoe musici en organisatoren terug- en vooruitkijken. Een terugblik naar een moeilijk 2020 en een vooruitzicht naar een onzeker 2021.

Inleiding

Bert Palinckx — November Music 2019 – ©Wim Roelsma

Het November Music Festival is nog lang niet zo bekend als dat het verdient te zijn. “Ik hoop van harte dat we van 5 t/m 14 Nov 2021 de kans gaan krijgen om dit weer in real life mee te maken,” zegt Bert Palinckx De eerste editie van dit festival was al in 1993 toen een groep mensen (op initiatief van de gemeente Den Bosch) een festival ging organiseren dat uitging van de vrijheid van muzikanten om te experimenteren en zo iets mooi te maken. Het gevolg was een enorme creativiteit over de jaren waarin vele mooie stukken zijn gemaakt. Het Bosch Requiem wat elk jaar in opdracht wordt gecomponeerd is hier al langzamerhand een traditie geworden.

Maar het gaat niet alleen om ‘klassieke muziek’. Er wordt geëxperimenteerd met jazz, volksmuziek, en invloeden van elektronica. De artistieke leiding is sinds 1999 in handen van Bert Palinckx. Met een kleine groep medewerkers en heel wat ZZPers (op het hoogtepunt zo’n 100 man) worden in 10 dagen maar liefst zo’n 90 concerten gegeven. Vernieuwend, experimenteel en bol staand van de zeer mooie composities en meeslepende ideeën (lees enkele van mijn concert recensies er op na).

Interview met Bert Palinckx

Bert Palinckx is afgestudeerd aan de Technische Universiteit Eindhoven (TUE) in bouwkunde (planologie). Een vergelijking met Xenakis lag wat mij betreft voor de hand, maar Bert ziet dat anders: “Ik ben opgegroeid in Tilburg, waar ik als jongen al kennis maakte met jazz en de vele muziek die in Tilburg makkelijk toegankelijk was. Ik had dan ook al snel een bandrecorder waarmee ik allerlei opnames maakte. En door mijn belangstelling voor de contrabas kwam ik in een band terecht (met mijn broer) waarmee we al snel door heel Nederland rondtrokken met wel 40 à 50 concerten per jaar. Dus ik heb mezelf eigenlijk altijd al als muzikant gezien.”
Door de samenwerking en zijn naamsbekendheid begon hij al snel van alles te organiseren (b.v. de Paradox in Tilburg). En zo kon het gebeuren dat Henri Broeren hem vroeg om de leiding van het festival op zich te nemen. Samen met Theo van Dooremalen (zakelijke leiding) volgden jaren van groei, aanpassing aan de omstandigheden en veel, heel veel, prachtige muziek en opzienbarende concerten.

Succes van het festival

“Belangrijk en uniek voor het festival is dat het uitgaat van de inbreng en wensen van muzikanten. In vrijheid kunnen ze van alles maken, grens overstijgend. En dat leidt tot geweldig mooie en vernieuwende stukken. We hebben soms het verwijt gehad dat het wel voor een erg select publiek was, en we hebben dan ook meer toegankelijke muziek geprogrammeerd. Zo zat de zaal vol toen Louis Andriessen (Anaïs Nin) werd uitgevoerd. Ook John Zorn trok de aandacht. Maar wellicht zijn wij als Brabanders wel te bescheiden in de reclame die we voor het festival maken. Al is het ook een kwestie van bereikbaarheid, budget en dergelijke.”

Toekomst

“Natuurlijk hakte corona er in. Maar we moeten daar ook niet te moeilijk over doen. In een situatie van overmacht (twee dagen voor het festival in 2020 ging Nederland op slot, red) was er veel begrip bij alle deelnemers en betrokkenen. Hotels en cateraars waren heel coulant. In mijn eigen hoofd heeft het festival wel doorgang gevonden. Maar veel dingen die voor 2020 stonden geprogrammeerd hopen we dit jaar in november wel uit te kunnen voeren. Misschien met een kleiner publiek, en met de noodzaak om te streamen. Dus we gaan door met de artiesten en nemen ook het FAQ festival (gericht op elektronische muziek van 4 tot 6 November, red) onder onze vleugels. En daar misschien een nieuwtje dat er muziek van Éliane Radigue uitgevoerd gaat worden.

Conclusie

We hebben in Den Bosch veel mooie muziek in het vooruitzicht, gedreven door kenners die unieke componisten weten te strikken. Verder kan ik het belang van vroege brede kennismaking met cultuur niet voldoende onderstrepen, aldus artistiek directeur Bert Palinckx.

nov, 2018

Rozalie Hirs klankwereld van binaural beats
Wereldpremière muziek- en poëziecylcus Dreams of Airs

De Nederlandse componist/dichter Rozalie Hirs leidt ons zaterdag 10 november rond in de klankwereld van de binaural beats met haar nieuwe compositie Dreams of Airs. Die muzikale rondleiding doet zij samen met het Belgische ensemble Spectra o.l.v. dirigent Filip Rathé en zangeres Nora Fischer. Er is geen betere locatie voor deze muziek/poëzie cyclus denkbaar dan Willem Twee concertzaal, een voormalige synagoge in de Bossche binnenstad. Organisator November Music krijgt ook nog de primeur van de wereldpremière van Dreams of Air in de schoot geworpen.

Dreams of Airs van Rozalie Hirs

In zijn voorwoord spreekt artistiek directeur November Music Bert Palinckx zijn voldoening uit dat het Belgische ensemble Spectra weer optreedt op het festival. Toen hij in 2000 begon, stond Spectra op het programma. Ook zangeres Nora Fischer is geen onbekende. Zij was vorig jaar nog te gast op November Music met The Secret Diary of Nora Plain. Bij de wereldpremière van het nieuwe werk van Rozalie Hirs gaat Fischer niet zingen maar draagt de gedichten voor in drie talen.

In haar nieuwe compositie Dreams of Airs maakt Rozalie Hirs gebruik van zogeheten binaural beats. Die kunnen hersengolven opwekken die gewoonlijk worden toegeschreven aan toestanden tijdens mediteren, slapen, dromen of creatieve processen. Hirs componeerde Dreams of Airs in opdracht van Stichting Iris or Hazel met financiële ondersteuning door het Fonds Podiumkunsten.

Dreams of Airs

Rozalie Hirs - foto: Marco Borggreve — Componist/dichter Rozalie Hirs – foto: Marco Borggreve

Dreams of Airs begint met een lange solo van Tille Van Gastel op de dwarsfluit. Een sonoor geluid met af en toe het getjilp van zangvogels klinkt zacht op de achtergrond. De geluidsversterking is in handen van Quentin Meurisse. Het is zeer rustgevend en dreigt je in slaap te wiegen – die binaural beats zijn inderdaad zeer effectief. Op het grote scherm verschijnt een minimalistische animatie. Die visualisatie is door Geert Jan Mulder en Boris Tellegen gemaakt en speelt een belangrijke rol naarmate de liedcyclus van 70 minuten vordert.

Na de solo van Van Gastel is het tijd voor poëzie, de aloude metgezel van de muziek. Nora Fischer draagt het gedicht voor in het Engels en haar dictie en uitspraak zijn helder en accentloos. Intussen zendt Meurisse vanaf het balkon op de bovenverdieping de binaural beats voortdurend de zaal in zonder de voordracht te verstoren. Soms lijkt het of een andere vrouw de woorden van Nora Fischer heel zacht herhaalt. In de stem van Fischer klinkt een lichte ondertoon van verwondering alsof het niet haar eigen stem is die de woorden uit het gedicht voorleest. Wát ze inhoudelijk voorleest, raak ik al heel snel kwijt. Ik luister eigenlijk alleen nog naar de klanken van haar stem.

Dirigent Filip Rathé houdt de spanning aan en pas na vier à vijf minuten zet hij Cedric De Bruycker op (bas)klarinet en Jona Kesteleyn op elektrische gitaar in. Wel heel zacht waardoor de stem van Nora Fischer duidelijk hoorbaar blijft. Pas bij de inzet van Pieter Jansen op viool, Bram Bossier op altviool en Peter Devos op cello, staakt haar stem. Het scherm boven het podium raakt voller met gekleurde abstracte platte vormen die zich in elkaar voegen of verdwijnen. Dat scherm raakt helemaal vol als ook Gabi Sultana op piano en Frank Van Eycken op slagwerk ingezet worden. Toch blijven de binaural beats duidelijk hoorbaar. Het Engelstalig gedeelte van de cyclus sluit af.

Duits en Nederlands

Nora Fischer gaat weer achter haar katheder staan waar het gedichtenboek ligt waar zij uit voordraagt. Zij draagt nu voor in het Duits wat haar goed afgaat. Perfecte dictie en ditto uitspraak. En ook hier neemt zij het publiek weer bij de hand met de kleurrijke woorden die Rozalie Hirs heeft opgetekend, ondersteund door de binaural beats. Met die beats wil Hirs hersengolven opwekken die ons in een meditatieve staat brengt. Dat lukt aardig want zelden heb ik een zo ademloos luisterend publiek meegemaakt.

Het identiek opgebouwde Nederlands deel van de cyclus begint met een voordracht van Nora Fischer. En ook nu worden in het begin slechts enkele muzikanten van Spectra ingezet. In het gehele concert zijn er slechts drie gedeelten waar iedereen meespeelt. Het concert eindigt met een lang instrumentaal slot van het gehele ensemble. Het duurt wel tien seconden voordat een voorzichtig applaus klinkt dat echter snel aanzwelt.

Dreams of Airs is een complex werkstuk en erg knap uitgevoerd. Het is ook zeer effectief, op mij in ieder geval. Ik voel me helder en ben erg energiek. Dat komt goed uit want op deze zaterdagavond wacht mij nog een tweede evenement, namelijk de Bossche Band Battle. Iets geheel anders.

Portretfoto Rozalie Hirs door Marco Borggreve

okt, 2017

Muziekfestival November Music bestaat 25 jaar
Interview met artistiek leider Bert Palinckx

Bert Palinckx is artistiek leider van November Music. Hij is al 18 jaar verbonden aan dit muziekfestival in ‘s-Hertogenbosch dat de slogan aanvoert ‘ muziek van nu door de makers van nu’.
November Music werd in 1993 opgericht en viert dit jaar zijn vijfentwintigjarig jubileum. Het festival duurt elf dagen van 2 tot en met 12 november en wordt op tal van locaties in ‘s-Hertogenbosch gehouden.

KLANKGAT: Wat doet een artistiek leider en hoe vult u dat leiderschap in?
Bert Palinckx: Ik zoek een samenhang binnen de programmering. Ik kijk wie waar en wanneer optreedt. Het is een soort puzzel waar ik bijvoorbeeld let of er niet teveel dezelfde genres op een bepaalde datum en locatie staan geprogrammeerd. Je wilt toch een spanningsboog in je programma bouwen, lijnen uitzetten, met op de laatste zondag een wat lichtere noot.
Ik praat vooraf veel met componisten over hun ideeën en kijk dan hoe die passen in het programma. Ik bemoei me niet met de inhoud. Daar zijn de componisten zelf verantwoordelijk voor.

November Music bestaat 25 jaar. Gaat dit een speciale editie worden?
Laat ik het zo zeggen: elke editie is mij lief. Het ligt niet in de aard van November Music om terug te kijken. We hebben geen speciaal retrospectief programma en zelfs niet een jubileumboek uitgebracht. November Music kijkt liever naar de toekomst.

Muziekfestival November Music bestaat 25 jaar — Dansgroep Panama Pictures op de Parade n.a.v. de opening November Music

Nou ja, het festival reserveert een hele dag voor één artiest. Zaterdag 4 november staat helemaal in het teken van John Zorn. Dat is, zover ik weet, nog nooit gebeurd.
(lacht) Eerlijk gezegd had ik John Zorn al voor vorig jaar gepland. Maar het kon toen niet en daarom is hij er nu. Met een flinke crew. Hij betekent veel voor de moderne muziek en krijgt van ons de ruimte om dat op 4 november te laten zien. Er komen zelfs mensen uit Moskou speciaal voor hem.

Het Bosch Requiem is door November Music overgenomen. Hebben jullie dingen gewijzigd, is er een andere insteek?
Bosch Requiem is inderdaad overgenomen van de Jeroen Bosch Stichting die inmiddels is opgeheven. Als eerste zijn wij uit de Sint-Jan gegaan. Het kerkbestuur drong aan om te blijven, maar we wilden het requiem een ander karakter geven, minder cerebraal. En de akoestiek is ook niet geschikt, het galmt er nogal.
Daarnaast wilden we het ook theatraler maken. We zochten een geschikte locatie en die werd uiteindelijk Theater a/d Parade. Op donderdag 2 november, Allerzielen, begint het Bosch Requiem op de Parade en wordt het binnen in het theater voortgezet. Buiten op de Parade gaat een deel van de voorstelling overigens door met Allerzielen als leidraad.
Er is ook een nieuw requiem geschreven door de componist Anthony Fiumara met een libretto van filosoof en schrijver De´sanne van Brederode uit Den Bosch.

November Music is niet zo bekend in Den Bosch. Zijn er plannen om daar wat aan te doen?
November Music was nogal elitair maar de laatste jaren is de programmering veel breder van opzet geworden zonder dat we inhoudelijk een kniebuiging hebben gemaakt. Het is nu eenmaal minder toegankelijke muziek die wij brengen.
Qua bezoekers is het leuk om te weten, dat een derde van de bezoekers uit Den Bosch komt, een derde uit Brabant en eenderde buiten Brabant.

Een tipje van de sluier van wat 2018 gaat brengen?
Het Requiem wordt een traditie. Daarover is een akkoord bereikt met de gemeente ‘s-Hertogenbosch. En volgend jaar gaan we meer vrouwelijke componisten en uitvoerders programmeren. Er zijn veel goede en belangrijke vrouwelijke componisten. Nu is de man-vrouw verhouding 70-30 procent ten gunste van mannen.
Verder willen we concerten opzetten met koren uit Brabant. Onder professionele begeleiding zullen zij bestaande, klassieke liederen zingen in de hele stad. En als laatste wat ik nog wil zeggen, is dat het allerbeste ensemble ter wereld, Klankforum Wien, naar November Music komt.