Khayal

Khayal centraal in Indiase klassieke muziek

Verbeeldingskracht van Alok Lahiri, Abhisek Lahiri en Partha Sarathi Mukherjee in Willem TweeToonzaal

De Noord-Indiase muziekstijl Khayal – verbeeldingskracht – staat centraal in de Hindoestaanse klassieke muziek. Sarod spelers vader en zoon Alok & Abhisek Lahiri en Partha Sarathi Mukherjee op tabla geven in de tropisch warme Toonzaal een fraai staaltje van die Khayal stijl af.

Khayal

Khayal
Vlnr: Partha Sarathi Mukherjee, Alok en Abhisek Lahiri

Khayal is een van de belangrijkste vormen van Noord-Indiase klassieke muziek, met name in de Hindoestaanse muziektraditie. Het is een muziekstijl waarbij improvisatie een cruciale rol speelt.

Khayal betekent letterlijk “verbeelding” of “gedachte”. Musici gebruiken de melodische en ritmische elementen van de raga en tala om verschillende stemmingen en nuances over te brengen.

Een raga is een melodieus concept dat een reeks tonen en melodische patronen beschrijft die een specifieke emotionele en esthetische sfeer creëren. Een tala is een ritmisch patroon dat de tijdseenheid en het ritme van een muziekstuk bepaalt.

Tabla
Tablas

In zijn voorwoord legt een Nederlandse woordvoerder aan het publiek uit wat ze zoal kunnen verwachten van deze klassieke Hindoestaanse muziek. Waar het Westen de nadruk legt op harmonie, vormt melodie in de Indiase muziek het hoofdmotief, de leidraad.

Laat ik dan ook erbij vermelden dat ritme – snelheid – net zo goed wezenlijk is. Dat komt vooral tot uiting in het bespelen van de tablas.

Een tabla is een traditioneel percussie-instrument dat prominent wordt gebruikt in de Noord-Indiase muziek, met name in de Hindoestaanse muziektraditie.

Qua snelheid doet zoon Abhisek Lahiri op zijn sarod niet onder voor het spel van Partha Sarathi Mukherjee op tabla.

Deze slideshow vereist JavaScript.

Zoals gezegd is improvisatie is een kernaspect van Khayal-muziek. Sarod speler Abhisek Lahiri start de eerste set met een Ochtendlied, een bandish*, een vaste compositie of kort muzikaal thema. Van daaruit kan hij gaan improviseren.

Met improvisatie is het echter moeilijk te achterhalen wat vaststaat en wat er nieuw bijkomt. Dat weet alleen de speler.

Na deze solo op sarod spelen Abhisek en Partha Sarathi een Avondlied en smelten de tonen van het verre India samen met de warm tropische temperatuur in de Toonzaal waar ventilatoren tevergeefs voor verkoeling proberen te zorgen.

Het einde van dit Avondlied is werkelijk indrukwekkend in klank, melodie en ritme. Een lang applaus is dan ook meer dan terecht.

Tweede set

sarod
sarod virtuozen

In de tweede set zien we een samenspel van vader en zoon op de sarod. Waar de zoon de snelheid en bravoure van de jeugd in zijn spel brengt, zie je de vader meer bedachtzaam zijn snaren beroeren, ja tokkelen zelfs. Vaker gunt hij zijn gretige zoon meer ruimte in spel en improvisatie door hem met een handgebaar daarin uit te nodigen.

Alok Lahiri
Alok Lahiri

Het tweede nummer in deze set is wederom een Avondlied. Het is een lang nummer. In de Khayal traditie van de Noord-Indiase muziek zijn nummers van meer dan een uur eerder regel dan uitzondering en dat is dit nummer zeker niet.

Alle drie spelers nemen en krijgen de ruimte om hun kunde tentoon te spreiden. Soms zie je vooral de zoon zoeken naar de juiste ingang van zijn improvisatie.

Het derde nummers is relatief kort en zou je kunnen zien als een soort toegift. Een lang en staand applaus (en nu eens een keer terecht) is de beloning van het magistrale Khayal spel van deze drie virtuozen.

Khayal
tropische warmte in de Toonzaal

Het concert in de Toonzaal maakt deel uit van een Europese tournee. Hierna spelen ze nog in enkele Nederlandse steden om vervolgens naar Duitsland en Frankrijk te gaan. Volgend jaar staan de Verenigde Staten in de planning.

 


Alok Lahiri – sarod
Abhisek Lahiri – sarod
Partha Sarathi Mukherjee – tabla


*Een bandish is een term die wordt gebruikt in de Indiase klassieke muziek, zowel in de Noord-Indiase (Hindoestaanse) als in de Zuid-Indiase (Karnatische) muziektradities. Het verwijst naar een gecomponeerde muzikale compositie of een melodieus thema dat dient als basis voor uitvoeringen in deze tradities.

Raga Impressions

Raga Impressions verbinden Azië en Europa

Bengaalse avond vol verwijzingen klassieke muziek, minimal music, filmmuziek en spirituele improvisaties

Raga Impressions is een muzikale belevenis die je niet vaak meemaakt. Drie voortreffelijke musici die voor muziekliefhebbers nieuwe gronden verkennen en exploreren. Wie op zoek is naar nieuwe klassieke muziek komt deze avond in Willem Twee Toonzaal niets te kort met Martijn Baaijens op sarod, Sandip Bhattacharya op tabla/santoor en componiste Sinta Wullur op piano.

Raga Impressions

Raga Impressions
Sandip Bhattacharya – tabla en Martijn Baaijens – sarod

Componiste/pianiste Sinta Wullur wil de westerse en oosterse muziekbenadering in elkaar laten vloeien, om zo nieuwe muziek te creëren. Jazz en/of klassieke muziek met oosterse gonginstallaties of slagwerkers op marimba en vibrafoon met gamelanspelers in het Global Gongs Ensemble. Het is East Meets West, fusion op hoog niveau met háár eigen interpretatie van de raga.

Ze toert deze maand maart met Indiase muzikanten door Nederland onder de noemer Raga Impressions. Op zaterdag 10 maart speelt zij samen met Martijn Baaijens op sarod en Sandip Bhattacharya op tabla/santoor. Zelf speelt zij op piano en neemt de vocalen voor haar rekening. Er lopen daarnaast andere projecten van haar met soortgelijke strekking.

Raga Impressions
Sinta Wullur

Raga
Een raga is een melodisch raamwerk of muzikale vorm die wordt gebruikt in klassieke Indiase muziek. Het is een fundamenteel concept in Indiase klassieke muziek, dat is gebaseerd op de concepten van melodie en ritme. Raga is afgeleid van het Sanskrietwoord “ranj”, wat “behagen”, “verrukken” of “kleuren” betekent.

Een raga is een set noten die in een bepaalde volgorde en op een specifieke manier worden gespeeld, waardoor een unieke melodische structuur ontstaat. Elke raga is geassocieerd met een specifieke stemming, tijdstip van de dag, seizoen en zelfs een bepaalde godheid in de Hindoe-mythologie. Er zijn honderden ragas in Indiase klassieke muziek, elk met zijn eigen kenmerken en regels voor improvisatie.

Een raga is niet alleen een muzikale vorm, maar ook een emotionele en spirituele ervaring. Het wordt geloofd dat het luisteren naar en uitvoeren van ragas verschillende emoties en stemmingen kan oproepen bij de luisteraar en uitvoerder, waardoor het een diep verrijkende en zielverheffende ervaring is.
[ChatGPT]

Raga
Raga in De Toonzaal

Twee sets
De avond is verdeeld in twee sets. In de eerste set openen Martijn Baaijens en Sandip Bhattacharya met een traditioneel Indiaas stuk. Martijn op de sarod soleert aan het begin van het openingsnummer en pas na een minuut of vijf beroert Sandip de tabla (twee trommels). De diepe klanken van de tabla intensiveren het meditatieve karakter van deze muziek en als je je ogen sluit – wat een aantal mensen ook deed – waan je je zelf aan de oevers van de Ganges.

Hierna gaat Sinta Wullur achter de vleugel zitten en vertelt dat de bedoeling van deze avond het samenbrengen is van uiteenlopende muziekstijlen. Het tweede nummer gebaseerd op een Bengaals verhaal, gaat over de aanbidding van een goeroe. Het is een prachtig nummer met de melancholische zang van Sinta. Het derde nummer is geschreven door Martijn Baaijens waarin het oosterse element en improvisatie de boventoon voeren.

raga santoor
santoor

De tweede set opent met een raga uit het zuiden van India. Sandip speelt op de santoor en Sinta zit aan de toetsen. In de pauze heeft Sandip dit snaarinstrument gestemd waarna hij het weer met de nodige eerbied afdekt met een mooi bewerkt kleed. En na afloop van het duet met Sinta dekt hij het wederom af.
Het tweede nummer is een pianosolo van Sinta en is typisch een stuk dat geheel past in de geest van deze tijd, neo-klassiek, neo-romantiek. Chopin en Listzt, ze spelen mee.

Het laatste nummer is weer van Martijn dat hij samen met Sandip heeft ontwikkeld. Ook dit nummer is neo-romantisch te noemen met het voorbehoud dat de Romantici van de 19de eeuw nimmer nooit zouden hebben kunnen overwegen een sarod of tabla erbij te halen. Dat kan alleen in onze tijd.

Komodo-frontman Gino Bombrini begint altijd met een beat

Onverwachte sound levert plaatcontract op

Het is nooit stil in het hoofd van Gino Bombrini, frontman van de eclectische band Komodo: “Ik luister naar alle muziek en absorbeer om weer nieuwe muziek te maken.”

Platencontract
Komodo heeft een platencontract binnengehaald bij Sony Music. Dat heeft de band te danken aan zijn professionele aanpak en natuurlijk zijn muziek met een unieke en onverwachte sound. Daar zit veel in. Van surfrock, 60’s pop, woestijnblues, hip hop, rumba en Indiase raga, staat op hun Facebook pagina. “We hebben echt mazzel met dit contract, echt geluk,” zei Gino Bombrini vóór het optreden in Den Bosch.

Komodo speelde donderdag 23 november in foyer van de Willem Twee concertzaal. Volgens Gino is zo’n podium de perfecte omgeving om te spelen. De band bestaat pas kort en heeft nog de sterke behoefte om dicht bij elkaar te zijn om zo de directe energie van elkaar te voelen.

Deze slideshow vereist JavaScript.

Bengali Crown
De eerste klanken van het openingsnummer Bengali Crown zetten de toon van de avond direct neer. De gitaarlijnen tussen gitarist Tommy Ebben en Gino Bombrini op zijn bouzouki vloeiden ineen, beelden van U2 met Bono stegen meteen op. Komodo zou zomaar een supportact kunnen zijn van die Ierse rockband die niet vrij is van Keltische invloeden.?
Gino Bombrini: “De akkoorden en lange lijnen die wij gebruiken, die hoor je ook bij U2. Wij zoeken andere lijnen, andere soorten tonen en als je die achter elkaar zet, krijg je een bijzondere sfeer.”

Samenwerking
Tommy Ebben (Knalland) en Gino Bombrini (SKIP&DIE) maakten een afspraak dat Tommy naar Heerlen zou afreizen. Gino heeft daar een studio en na een nacht doorhalen hadden ze Bengali Crown geschreven, een nummer waar beiden achter stonden. Bengali Crown wordt in januari 2018 als single uitgebracht. Op een later tijdstip volgt het album. De samenwerking bleek vruchtbaar want er volgden nog meer nummers.

“Onze nummers ontstaan allemaal uit een drum groove. Thuis, in de studio, begin ik met een drum groove te spelen en daarop wordt het nummer gebouwd. Ik zet mijn drumstel op en ga gewoon een drumbeat spelen. Ik begin altijd met een beat. Soms heeft Tommy een gitaarlijn en daar verzin ik een drumbeat bij. Eerst zet ik een hele drumpartij op, geïnspireerd op die gitaarlijn en daarna neem ik het op met de computer. We gaan ermee knutselen en halen er allemaal dingen bij. Als het nummer klaar is, roepen we de andere bandleden op om te repeteren.”

Deze slideshow vereist JavaScript.

In de band speelt de jongere broer van Gino, Massimo. Hij doet de percussie en speelt sound samples af die live niet uit de gitaren gehaald kunnen worden. Jody van Rooijen zit aan de drums en Judith Renkema geeft de baslijnen aan. Judith heeft gespeeld met vele artiesten waaronder de Brabantse bluesgigant J.W. Roy.

De muziek van Komodo is niet makkelijk te vatten en elke omschrijving daarom nutteloos en zinloos. Het was het aanwezige publiek in Willem Twee allemaal worst want het kwam voor een leuke uitgaansavond en om te dansen op live muziek. Komodo speelde enkele rustige nummers maar het merendeel was goed dansbaar. Bengali Crown was ook het slotnummer. Het repertoire van Komodo is nog klein en daarom werd het nummer waar alles mee begon, nogmaals gespeeld in een wat langere versie met improvisaties.