Bert Palinckx

apr, 2024

Bert Palinckx neemt afscheid van November Music, een interview
Omarm het nieuwe zonder jezelf te verliezen.

Ik schrijf al enkele jaren lang met veel plezier recensies over de prachtige concerten en theaterervaringen die ik bij November Music mocht meemaken. Ook in 2024 gaat het in november weer heel mooi worden: November Music 2024 vindt plaats van 8 tot en met 17 november in ’s-Hertogenbosch.

En heel wat artiesten zijn alweer bekend: Mayke Nas, Bec Plexus, Dyane Donck, Mathilde Wantenaar, Ann Cleare, Liza Lim, Franghiz Ali-Zadeh en Annelies van Parys. Het Concertgebouworkest en het Radio Filharmonisch Orkest komen voor de eerste keer naar het festival in de grote zaal van het nieuwe Theater aan de Parade. Er zijn concerten van internationale toppers zoals Ensemble Modern, Diotima Quartet en Alva Noto. En ongetwijfeld gaan we nog meer namen tegenkomen de komende maanden.

Mocht je November Music al kennen dan hoef ik er weinig over te vertellen, je blijft vast terugkomen voor meer. Kende je het nog niet, grijp dan vooral je kans om kennis te maken met vernieuwende muziek van een weergaloos niveau. Met optredens waarvan ik zelf jaren later nog denk: “Wat was dit toch mooi”.

Artistiek directeur van November Music Bert Palinckx neemt na 25 jaar na deze editie afscheid. Daarom had ik pas een gesprek met hem over deze tijd, en wie Bert Palinckx is. In Theater de Nieuwe Vorst in Tilburg mocht ik hem ontmoeten voor een zeer genoeglijk en inspirerend gesprek. Brabant Cultureel heeft in een interview al eens zijn geschiedenis in eigen woorden weergegeven en liever dan dat nog eens dunnetjes over doen haal ik er in het artikel hieronder wat kenmerkende rode draden uit.

Hij komt even na mij aan voor de afspraak en heeft een blik van voorzichtige openheid, we tasten wat dingen af die we gemeenschappelijk hebben zoals muziekvrienden, groepen als Genesis, Yes, stukjes levenservaring, optredens die we hebben gegeven (we hebben tenslotte allebei een leeftijd waarop je wel eens wil terugblikken).

Ik moet denken aan de uitspraak van Kierkegaard: “Livet forstås baglæns, men må leves forlæns.” Het leven kan alleen achterwaarts begrepen worden, maar het moet voorwaarts worden geleefd.). Daarna opent hij helemaal en hoef ik geen vraag meer te stellen, de ervaringen, geschiedenis, inzichten en ideeën buitelen in hoog tempo over me heen.

Rode draad: de snelkookpan

In ‘Outliers’ bespreekt Malcolm Gladwell wat gemeenschappelijke factoren zijn die bijdragen aan het succes van iemand. Eentje daarvan is de ‘snelkookpan’. Op enig moment als jonge jongen zat Bert op school (het Paulus lyceum in Tilburg) waar hij in muziek en cultuur werd gestimuleerd (school is heel belangrijk voor die dingen). Een schoolvriend van hem kreeg een drumstel van zijn ouders, en via vrienden die al gitaar speelden was het vrij natuurlijk dat Bert (via de basgitaar) contrabas ging spelen.

Met medeleerlingen werd er geëxperimenteerd met Pink Floyd-achtige muziek, bandrecorders en jazz improvisaties. En dat wel vrij fanatiek. Tilburg was toen best een cultureel sentrum (ja, met een ‘s’) waardoor Bert met allerlei voortrekkers van de culturele scene in aanraking kwam die hem ondersteunden.

Vanuit daar was er dus VEEL oefenen, VEEL interactie met andere muzikanten (ook uit Amerika) en meteen al veel uitvoeringen. Ook de muziekschool speelde hierin een grote rol, het was toen goedkoop om lessen te volgen en een contrabas kon je huren.

Door deze intensieve blootstelling aan muziek en muzikanten kon Bert muzikaal flink groeien. En daardoor (het lijkt wel een soort strange attractor uit de chaos theorie) werd hij vaker uitgenodigd, ook op steeds bekendere plekken zoals het Bimhuis. Hij studeerde aan de universiteit als planoloog.

En in de weekends vierde hij geen feest maar studeerde hij muziek. Toen er eenmaal dit soort optredens kwamen en zijn club in 1981 de landelijke jazzprijs won lag de weg open naar meer op dit gebied. En daardoor kwam er een platencontract. Een zichzelf versterkend effect.

Daarnaast studeerde hij af als planoloog en vond ook werk in die richting, waarbij hij veel over organisatie leerde. Het is dan ook heel logisch dat hij meedeed aan de oprichting van de Paradox, waarbij zijn ervaring op het organiseren van optredens, contracteren van muzikanten en alles wat daarbij komt kijken alleen maar toenam. Misschien hielp ook mee dat hij van huis uit een uiterst praktische insteek had meegekregen.

Rode draad: omarm het onbekende
Een ander aspect is dat Bert heel geïnteresseerd is in nieuwe ervaringen. Hij ging het aan om veel over de wereld te reizen voor de muziek, waardoor hij wereldwijd veel contacten legde. Ook als hij wat minder met de muziek ‘had’.

Stockhausen is niet iedereens favoriet. Zijn werk intussen bracht hem in contact met veel lagen in de maatschappij waaronder allerlei verenigingen maar ook krakers en issues rond huisvesting. Weer een kans om te leren organiseren en omgaan met veel mensen. Heel knap als je weet dat Bert zichzelf nogal verlegen vindt.

Het is niet gek dat hij toen werd uitgenodigd om sturing te gaan geven aan het al eerder opgerichte (maar nog heel kleine) November Music, waar hij Henri Broeren leerde kennen en boven de Toonzaal een kantoortje kreeg. Hiervoor moest hij wel zijn toch vrij veilige baan opgeven. Maar dat is een stap die hij waagde.

En wederom had hij te maken met veel onbekenden: de andere eisen die muzikanten stellen voor een dergelijk festival, andere eisen rond kwaliteit van de apparatuur en noem maar op.

Rode draad: De juiste samenwerking
In de loop van November Music zocht en kreeg Bert ook hulp van anderen, waarmee hij gesprekken voerde en die hem nieuwe gezichtspunten lieten zien. Hierdoor kon hij zich op zijn eigen kernwaarde en werk richten en ontwikkelde hij zich voortdurend.

Rode draad: omgaan met druk van buitenaf
Festivals hebben nu eenmaal geld nodig, en November Music werd flink gesubsidieerd. Het evenwicht tussen geld en aantal bezoekers was niet zo goed als dat zou moeten. Dus Bert moest het zoeken in de grotere bezoekersaantallen en het aantrekken van betere publiekstrekkers. Daarin nam hij het risico om Louis Andriessen en Eric Vloeimans aan te trekken. Tot ieders vreugde en verrassing was de zaal meer dan uitverkocht. Waarmee men min of meer uit de kosten was. Dit maakte ruimte voor het maken van wat November Music nu zo mooi maakt: het durven aangaan van vernieuwende concepten die toch een zeer hoge kwaliteit hebben.

Rode draad: hoge normen en waarden
Vanaf het begin werd Bert gestuurd door hoge waarden. Zo werkt November Music niet met vrijwilligers maar zzp’ers, omdat mensen die werken nu eenmaal hun geld waard zijn. November Music won in 2023 de Nieuw Geneco Fair Practice Award 2023 voor transparantie en sustainable practices. Verder werden ze in 2020 deel van de landelijke BasisInfraStructuur; een ware beloning voor deze integriteit.

Rode draad: Meegaan in de veranderingen zonder uit balans te raken.
Er gebeurt van alles in de wereld, veranderingen en vermengingen in cultuur, erkenning van niet-westerse muziek, wereldwijde conflicten, milieu, emancipatie.
Bert zelf vindt dat je met muziek uit de politiek weg moet blijven, hij zoekt wat mooi is en wil schoonheid brengen.

Tegelijk beweegt hij en daarmee November Music wel mee, meer aandacht voor vrouwelijke componisten en musici (en je hebt heel wat erg goede, denk aan de ons te vroeg ontvallen Saariaho).

En aandacht van andere dan westerse muziek. Bert zoekt daarin een balans. Enerzijds mag het wel wat minder met de hegemonie van de ‘witte oudere man’, aan de andere kant is het zeker niet de bedoeling dat je die cancelt. Veel mooier is als iedereen kan bijdragen en samen kan werken.

Dit alles straalt echt van November Music af, interessante nieuwe dingen, hoge kwaliteit en veel gezichtspunten die zijn vertegenwoordigd.

Waarom zou je er dan mee ophouden?
Bert: Ik heb het nu 25 jaar gedaan, en eerlijk is eerlijk, ik kom op een leeftijd waarop dat heel vermoeiend wordt. De organisatie houdt enorm veel in. John Zorn bijvoorbeeld is een geweldige artiest, en is (op zich te prijzen op die leeftijd, hij is nu 70) veeleisend en vergt veel aandacht. Daarnaast gebeurt er zoveel op muzikaal gebied dat dat voor mij (of welk ander mens dan ook) niet goed meer is bij te houden.

Daarnaast kom ik ook teveel in een routine terecht, de meeste dingen heb ik nu wel gezien. En dan wordt het echt tijd om het stokje over te dragen aan iemand met weer nieuwe inzichten. Er is nog ruimte genoeg om te groeien: bijvoorbeeld in een nauwere samenwerking met Theater aan de Parade. Dan kan ik een poos mijn rust nemen en me weer bezighouden met mijn kern, het theater, en wellicht mijn eigen muziek weer oppakken.

Foto’s: Erwin Engelsma

feb, 2021

De drive van Bert Palinckx van November Music
Door kenners gedreven festival gaat uit van de inbreng en wensen van muzikanten

In een interview met Bert Palinckx bespreken we zijn drive voor dit festival, geschiedenis en de toekomstplannen.

Muziekplatform KLANKGAT is een rubriek gestart waar we Bossche bands, artiesten en festivalorganisatoren interviewen over het afgelopen jaar. Hoe de corona crisis het beleid en de muziek heeft beïnvloed, wat de eigenlijke plannen waren, hoe musici en organisatoren terug- en vooruitkijken. Een terugblik naar een moeilijk 2020 en een vooruitzicht naar een onzeker 2021.

Inleiding

Het November Music Festival is nog lang niet zo bekend als dat het verdient te zijn. “Ik hoop van harte dat we van 5 t/m 14 Nov 2021 de kans gaan krijgen om dit weer in real life mee te maken,” zegt Bert Palinckx De eerste editie van dit festival was al in 1993 toen een groep mensen (op initiatief van de gemeente Den Bosch) een festival ging organiseren dat uitging van de vrijheid van muzikanten om te experimenteren en zo iets mooi te maken. Het gevolg was een enorme creativiteit over de jaren waarin vele mooie stukken zijn gemaakt. Het Bosch Requiem wat elk jaar in opdracht wordt gecomponeerd is hier al langzamerhand een traditie geworden.

Maar het gaat niet alleen om ‘klassieke muziek’. Er wordt geëxperimenteerd met jazz, volksmuziek, en invloeden van elektronica. De artistieke leiding is sinds 1999 in handen van Bert Palinckx. Met een kleine groep medewerkers en heel wat ZZPers (op het hoogtepunt zo’n 100 man) worden in 10 dagen maar liefst zo’n 90 concerten gegeven. Vernieuwend, experimenteel en bol staand van de zeer mooie composities en meeslepende ideeën (lees enkele van mijn concert recensies er op na).

Interview met Bert Palinckx

Bert Palinckx is afgestudeerd aan de Technische Universiteit Eindhoven (TUE) in bouwkunde (planologie). Een vergelijking met Xenakis lag wat mij betreft voor de hand, maar Bert ziet dat anders: “Ik ben opgegroeid in Tilburg, waar ik als jongen al kennis maakte met jazz en de vele muziek die in Tilburg makkelijk toegankelijk was. Ik had dan ook al snel een bandrecorder waarmee ik allerlei opnames maakte. En door mijn belangstelling voor de contrabas kwam ik in een band terecht (met mijn broer) waarmee we al snel door heel Nederland rondtrokken met wel 40 à 50 concerten per jaar. Dus ik heb mezelf eigenlijk altijd al als muzikant gezien.”
Door de samenwerking en zijn naamsbekendheid begon hij al snel van alles te organiseren (b.v. de Paradox in Tilburg). En zo kon het gebeuren dat Henri Broeren hem vroeg om de leiding van het festival op zich te nemen. Samen met Theo van Dooremalen (zakelijke leiding) volgden jaren van groei, aanpassing aan de omstandigheden en veel, heel veel, prachtige muziek en opzienbarende concerten.

Succes van het festival

“Belangrijk en uniek voor het festival is dat het uitgaat van de inbreng en wensen van muzikanten. In vrijheid kunnen ze van alles maken, grens overstijgend. En dat leidt tot geweldig mooie en vernieuwende stukken. We hebben soms het verwijt gehad dat het wel voor een erg select publiek was, en we hebben dan ook meer toegankelijke muziek geprogrammeerd. Zo zat de zaal vol toen Louis Andriessen (Anaïs Nin) werd uitgevoerd. Ook John Zorn trok de aandacht. Maar wellicht zijn wij als Brabanders wel te bescheiden in de reclame die we voor het festival maken. Al is het ook een kwestie van bereikbaarheid, budget en dergelijke.”

Toekomst

“Natuurlijk hakte corona er in. Maar we moeten daar ook niet te moeilijk over doen. In een situatie van overmacht (twee dagen voor het festival in 2020 ging Nederland op slot, red) was er veel begrip bij alle deelnemers en betrokkenen. Hotels en cateraars waren heel coulant. In mijn eigen hoofd heeft het festival wel doorgang gevonden. Maar veel dingen die voor 2020 stonden geprogrammeerd hopen we dit jaar in november wel uit te kunnen voeren. Misschien met een kleiner publiek, en met de noodzaak om te streamen. Dus we gaan door met de artiesten en nemen ook het FAQ festival (gericht op elektronische muziek van 4 tot 6 November, red) onder onze vleugels. En daar misschien een nieuwtje dat er muziek van Éliane Radigue uitgevoerd gaat worden.

Conclusie

We hebben in Den Bosch veel mooie muziek in het vooruitzicht, gedreven door kenners die unieke componisten weten te strikken. Verder kan ik het belang van vroege brede kennismaking met cultuur niet voldoende onderstrepen, aldus artistiek directeur Bert Palinckx.

nov, 2018

Rozalie Hirs klankwereld van binaural beats
Wereldpremière muziek- en poëziecylcus Dreams of Airs

De Nederlandse componist/dichter Rozalie Hirs leidt ons zaterdag 10 november rond in de klankwereld van de binaural beats met haar nieuwe compositie Dreams of Airs. Die muzikale rondleiding doet zij samen met het Belgische ensemble Spectra o.l.v. dirigent Filip Rathé en zangeres Nora Fischer. Er is geen betere locatie voor deze muziek/poëzie cyclus denkbaar dan Willem Twee concertzaal, een voormalige synagoge in de Bossche binnenstad. Organisator November Music krijgt ook nog de primeur van de wereldpremière van Dreams of Air in de schoot geworpen.

Dreams of Airs van Rozalie Hirs

In zijn voorwoord spreekt artistiek directeur November Music Bert Palinckx zijn voldoening uit dat het Belgische ensemble Spectra weer optreedt op het festival. Toen hij in 2000 begon, stond Spectra op het programma. Ook zangeres Nora Fischer is geen onbekende. Zij was vorig jaar nog te gast op November Music met The Secret Diary of Nora Plain. Bij de wereldpremière van het nieuwe werk van Rozalie Hirs gaat Fischer niet zingen maar draagt de gedichten voor in drie talen.

In haar nieuwe compositie Dreams of Airs maakt Rozalie Hirs gebruik van zogeheten binaural beats. Die kunnen hersengolven opwekken die gewoonlijk worden toegeschreven aan toestanden tijdens mediteren, slapen, dromen of creatieve processen. Hirs componeerde Dreams of Airs in opdracht van Stichting Iris or Hazel met financiële ondersteuning door het Fonds Podiumkunsten.

Dreams of Airs

Rozalie Hirs - foto: Marco Borggreve — Componist/dichter Rozalie Hirs – foto: Marco Borggreve

Dreams of Airs begint met een lange solo van Tille Van Gastel op de dwarsfluit. Een sonoor geluid met af en toe het getjilp van zangvogels klinkt zacht op de achtergrond. De geluidsversterking is in handen van Quentin Meurisse. Het is zeer rustgevend en dreigt je in slaap te wiegen – die binaural beats zijn inderdaad zeer effectief. Op het grote scherm verschijnt een minimalistische animatie. Die visualisatie is door Geert Jan Mulder en Boris Tellegen gemaakt en speelt een belangrijke rol naarmate de liedcyclus van 70 minuten vordert.

Na de solo van Van Gastel is het tijd voor poëzie, de aloude metgezel van de muziek. Nora Fischer draagt het gedicht voor in het Engels en haar dictie en uitspraak zijn helder en accentloos. Intussen zendt Meurisse vanaf het balkon op de bovenverdieping de binaural beats voortdurend de zaal in zonder de voordracht te verstoren. Soms lijkt het of een andere vrouw de woorden van Nora Fischer heel zacht herhaalt. In de stem van Fischer klinkt een lichte ondertoon van verwondering alsof het niet haar eigen stem is die de woorden uit het gedicht voorleest. Wát ze inhoudelijk voorleest, raak ik al heel snel kwijt. Ik luister eigenlijk alleen nog naar de klanken van haar stem.

Dirigent Filip Rathé houdt de spanning aan en pas na vier à vijf minuten zet hij Cedric De Bruycker op (bas)klarinet en Jona Kesteleyn op elektrische gitaar in. Wel heel zacht waardoor de stem van Nora Fischer duidelijk hoorbaar blijft. Pas bij de inzet van Pieter Jansen op viool, Bram Bossier op altviool en Peter Devos op cello, staakt haar stem. Het scherm boven het podium raakt voller met gekleurde abstracte platte vormen die zich in elkaar voegen of verdwijnen. Dat scherm raakt helemaal vol als ook Gabi Sultana op piano en Frank Van Eycken op slagwerk ingezet worden. Toch blijven de binaural beats duidelijk hoorbaar. Het Engelstalig gedeelte van de cyclus sluit af.

Duits en Nederlands

Nora Fischer gaat weer achter haar katheder staan waar het gedichtenboek ligt waar zij uit voordraagt. Zij draagt nu voor in het Duits wat haar goed afgaat. Perfecte dictie en ditto uitspraak. En ook hier neemt zij het publiek weer bij de hand met de kleurrijke woorden die Rozalie Hirs heeft opgetekend, ondersteund door de binaural beats. Met die beats wil Hirs hersengolven opwekken die ons in een meditatieve staat brengt. Dat lukt aardig want zelden heb ik een zo ademloos luisterend publiek meegemaakt.

Het identiek opgebouwde Nederlands deel van de cyclus begint met een voordracht van Nora Fischer. En ook nu worden in het begin slechts enkele muzikanten van Spectra ingezet. In het gehele concert zijn er slechts drie gedeelten waar iedereen meespeelt. Het concert eindigt met een lang instrumentaal slot van het gehele ensemble. Het duurt wel tien seconden voordat een voorzichtig applaus klinkt dat echter snel aanzwelt.

Dreams of Airs is een complex werkstuk en erg knap uitgevoerd. Het is ook zeer effectief, op mij in ieder geval. Ik voel me helder en ben erg energiek. Dat komt goed uit want op deze zaterdagavond wacht mij nog een tweede evenement, namelijk de Bossche Band Battle. Iets geheel anders.

Portretfoto Rozalie Hirs door Marco Borggreve

okt, 2017

Muziekfestival November Music bestaat 25 jaar
Interview met artistiek leider Bert Palinckx

Bert Palinckx is artistiek leider van November Music. Hij is al 18 jaar verbonden aan dit muziekfestival in ‘s-Hertogenbosch dat de slogan aanvoert ‘ muziek van nu door de makers van nu’.
November Music werd in 1993 opgericht en viert dit jaar zijn vijfentwintigjarig jubileum. Het festival duurt elf dagen van 2 tot en met 12 november en wordt op tal van locaties in ‘s-Hertogenbosch gehouden.

KLANKGAT: Wat doet een artistiek leider en hoe vult u dat leiderschap in?
Bert Palinckx: Ik zoek een samenhang binnen de programmering. Ik kijk wie waar en wanneer optreedt. Het is een soort puzzel waar ik bijvoorbeeld let of er niet teveel dezelfde genres op een bepaalde datum en locatie staan geprogrammeerd. Je wilt toch een spanningsboog in je programma bouwen, lijnen uitzetten, met op de laatste zondag een wat lichtere noot.
Ik praat vooraf veel met componisten over hun ideeën en kijk dan hoe die passen in het programma. Ik bemoei me niet met de inhoud. Daar zijn de componisten zelf verantwoordelijk voor.

November Music bestaat 25 jaar. Gaat dit een speciale editie worden?
Laat ik het zo zeggen: elke editie is mij lief. Het ligt niet in de aard van November Music om terug te kijken. We hebben geen speciaal retrospectief programma en zelfs niet een jubileumboek uitgebracht. November Music kijkt liever naar de toekomst.

Muziekfestival November Music bestaat 25 jaar — Dansgroep Panama Pictures op de Parade n.a.v. de opening November Music

Nou ja, het festival reserveert een hele dag voor één artiest. Zaterdag 4 november staat helemaal in het teken van John Zorn. Dat is, zover ik weet, nog nooit gebeurd.
(lacht) Eerlijk gezegd had ik John Zorn al voor vorig jaar gepland. Maar het kon toen niet en daarom is hij er nu. Met een flinke crew. Hij betekent veel voor de moderne muziek en krijgt van ons de ruimte om dat op 4 november te laten zien. Er komen zelfs mensen uit Moskou speciaal voor hem.

Het Bosch Requiem is door November Music overgenomen. Hebben jullie dingen gewijzigd, is er een andere insteek?
Bosch Requiem is inderdaad overgenomen van de Jeroen Bosch Stichting die inmiddels is opgeheven. Als eerste zijn wij uit de Sint-Jan gegaan. Het kerkbestuur drong aan om te blijven, maar we wilden het requiem een ander karakter geven, minder cerebraal. En de akoestiek is ook niet geschikt, het galmt er nogal.
Daarnaast wilden we het ook theatraler maken. We zochten een geschikte locatie en die werd uiteindelijk Theater a/d Parade. Op donderdag 2 november, Allerzielen, begint het Bosch Requiem op de Parade en wordt het binnen in het theater voortgezet. Buiten op de Parade gaat een deel van de voorstelling overigens door met Allerzielen als leidraad.
Er is ook een nieuw requiem geschreven door de componist Anthony Fiumara met een libretto van filosoof en schrijver De´sanne van Brederode uit Den Bosch.

November Music is niet zo bekend in Den Bosch. Zijn er plannen om daar wat aan te doen?
November Music was nogal elitair maar de laatste jaren is de programmering veel breder van opzet geworden zonder dat we inhoudelijk een kniebuiging hebben gemaakt. Het is nu eenmaal minder toegankelijke muziek die wij brengen.
Qua bezoekers is het leuk om te weten, dat een derde van de bezoekers uit Den Bosch komt, een derde uit Brabant en eenderde buiten Brabant.

Een tipje van de sluier van wat 2018 gaat brengen?
Het Requiem wordt een traditie. Daarover is een akkoord bereikt met de gemeente ‘s-Hertogenbosch. En volgend jaar gaan we meer vrouwelijke componisten en uitvoerders programmeren. Er zijn veel goede en belangrijke vrouwelijke componisten. Nu is de man-vrouw verhouding 70-30 procent ten gunste van mannen.
Verder willen we concerten opzetten met koren uit Brabant. Onder professionele begeleiding zullen zij bestaande, klassieke liederen zingen in de hele stad. En als laatste wat ik nog wil zeggen, is dat het allerbeste ensemble ter wereld, Klankforum Wien, naar November Music komt.