Toonzaal | KLANKGAT

dec, 2025

Fuensanta en Aaron Parks tillen covers naar hoog niveau
Authenticiteit levert unieke en poëtische avond over liefde en vrijheid op

Pianist Aaron Parks en zangeres Fuensanta treden voor de tweede keer op als duo in Willem Twee Toonzaal. Hun eerste optreden was in Los Angeles, zei Arjan Timmermans, jazzprogrammeur van Jazz Factory.

Den Bosch mag zich dus gelukkig prijzen wat ook te zien is aan de grote opkomst op deze 5 december. Het duo speelt geen eigen werk maar brengt wederzijdse favoriete nummers.

De nummers zijn covers van bijvoorbeeld David Bowie, Nick Drake, Lucia Fumero, Juan Gabriel e.a. De avond wordt geopend met Letter To Hermoine van Bowie’s tweede album. Het is een ballade geïnspireerd op zijn relatie met Hermione Farthingale, waarover Bowie op dat moment door liefdesverdriet worstelde.

Fuensanta en Aaron Parks

Fuensanta Méndez is een Mexicaanse zangeres (Veracruz), contrabassiste, componiste en multidisciplinair artieste, gevestigd in Amsterdam. Ze staat bekend om haar unieke mix van hedendaagse jazz, electronica en Latijns-Amerikaanse folklore, waarbij poëzie een centrale rol speelt.

Aaron Parks is een Amerikaanse jazzpianist en componist. Zijn lyrische en innovatieve speelstijl worden geroemd. Hij combineert elementen van moderne jazz, indierock, R&B en hiphop.

De samenwerking tussen Aaron Parks en Fuensanta is op een spontane manier tot stand gekomen. Het startte met een onverwacht concert in Los Angeles begin 2023. Vanuit die eerste muzikale ontmoeting, hebben de artiesten het duo-project gedurende meer dan twee jaar langzaam en zorgvuldig ontwikkeld.

Ze trokken zich elke paar maanden een paar dagen terug om samen te werken, nummers uit te proberen, te praten en de thematiek van hun gedeelde repertoire te verkennen. Dat resulteert deze avond in de Toonzaal tot een aantal nummers die de vele aspecten van de liefde en vrijheid bezingen.

Het nummer El Andariego, oorspronkelijk een bolero geschreven door de Mexicaanse componist Álvaro Carrillo, gaat over een rusteloze zwerver die terugkijkt op zijn vroegere liefdes en levensstijl, en uiteindelijk verlangen toont naar rust en vrede.

Canción de cuna para un niño vago (Wiegelied voor een dakloze) is een bekend nummer van de Chileense zanger en songwriter Víctor Jara. Het is een krachtig sociaal commentaar waarin hij de aandacht vestigt op de kwetsbaren in de samenleving.

In het beroemde nummer Asi Fue van de Mexicaanse singer-songwriter Juan Gabriel biedt een persoon zijn excuses aan een voormalige geliefde, omdat hij verliefd is geworden op iemand anders en verdergaat met zijn leven. Het nummer Sólo por Miedo van Pedro Burruezo Navarro en Juan Silvestre Ortega gaat over angst en de kansen die mensen in het leven missen als gevolg van die angst.

Time Has Told Me van de Britse singer-songwriter Nick Drake gaat over liefde, zelfontdekking en de invloed van tijd op het leven en relaties. Canção de Embalar is geschreven door de invloedrijke Portugese singer-songwriter José Afonso aka Zeca Afonso en is een wiegelied. Hij schreef het nummer tijdens het fascistische regime in Portugal.

Fuensanta won het Prinses Christina Jazz Concours 2016 en als ik haar nu hoor zingen hier in de Toonzaal, kan die prijs alleen maar terecht zijn. Alleen de menselijke stem raakt ons het diepst en als zij gebruik maakt van haar loopstation beatbox en Yamaha synthesizer is de magie helemaal compleet. De soepele vingers van Aaron Parks op de vleugel van het huis vervolmaken deze wonderbaarlijke avond.

Na afloop van het concert sprak ik even met Aaron Parks en vroeg of hij en Fuensanta van plan zijn een album uit te brengen. Die zijn er zeker, was zijn antwoord maar het moet nog verder worden uitgewerkt.

Fuensanta betekent Heilige Bron.

nov, 2025

Vloeiende spirituele blues-jazz Tassin-Hermia-Joris
Verkadefabriek en Willem Twee starten nieuwe samenwerking onder de voorlopige titel Jazz Factory

Met het optreden in de Toonzaal van het Belgische trio Tassin-Hermia-Joris starten De Verkadefabriek en Willem Twee de nieuwe samenwerking onder de voorlopige titel Jazz Factory. Dit alles onder de bezielende leiding van jazzprogrammeur Arjan Timmermans. Jaarlijks staan er zo’n 36 concerten op de planning De eerste concerten starten dit najaar en het is aan Tassin-Hermia-Joris om het spits af te bijten.

Tassin-Hermia-Joris

Belgische bands en artiesten hebben bij mij een streepje voor. Een dikke streep, zelfs. Toen ik op de concertwijzer van Willem Twee las dat Tassin-Hermia-Joris op 22 november gepland stonden in De Toonzaal, wist ik dat ik deze set niet wilde missen. Noem het ‘The Belgium Touch’ maar telkens weer weten Belgische musici mij te verrassen. Die touch heeft het karakter van een dwarse puber.

“Het is zoet anarchisme,” zei drummer Chris Joris. “Wij Belgen hebben niet veel te vertellen en als we ons dan uitspreken, doen we dat zacht.” Het is wel een typisch Belgisch kenmerk dat vaak tot verrassende resultaten en wendingen leidt. Iets wat de geluidsman van Willem Twee volmondig beaamde.

Het debuutalbum van het trio Midnight Sun verscheen in december 2024 bij IGLOO Records en werd gevolgd door een tour. Saxofonist Manuel Hermia vertelde dat het album is gemaakt als een lichtpunt in deze donkere tijden van vele gewapende conflicten (130 volgens het Rode Kruis, red.) die nu woeden. Van het album speelden ze onder andere Dissolution wat zowel ontbinding, verval, beëindiging kan betekenen. Het titelnummer Midnight Sun is een ‘voorzichtig’ nummer, ingehouden en inderdaad een lichtpunt(je).

Gitarist Julien Tassin is de schrijver/componist van het drietal. Zijn muziek staat bekend om het vermengen van blues met andere genres zoals jazz, rock, en Afrikaanse invloeden, waarbij blues een belangrijk onderdeel vormt. Titels als Le Blues (2018) en Blues For Nina Simone van het album Wild Around (2024) spreken boekdelen. Deze avond speelt hij een bluesnummer – waarvan de naam mij is ontschoten – dat een van de hoogtepunten is van deze avond.

Het trio mixt graag hedendaagse blues met jazz en Afrikaanse invloeden. Hun samenspel van gitaar, saxofoon en percussie zorgt voor een eigenzinnige muzikale ervaring. Dan heel aards en dan weer zweven in de ijle sferen van de spiritualiteit.

berimbau

mbira

Manuel Hermia

Twee andere hoogtepunten zijn een tweetal naamloze nummers met duidelijk Afrikaanse roots en invloeden. Belangrijke onderdelen van die nummers zijn de Afrikaans-Braziliaanse instrumenten mbira of kalimba en de berimbau die door drummer Chris Joris worden bespeeld. De eenvoud van zowel de nummers als de instrumenten verdiepen de intensiteit van de muziek. De reactie van het publiek was dan ook heel enthousiast.

Na meer dan een uur spelen kwam de set van Tassin-Hermia-Joris tot een einde en kan de nieuwe samenwerking Willem Twee/Verkadefabriek zich geen betere start wensen dan deze sympathieke Belgische musici.

De Verkadefabriek en Willem Twee streven ernaar uit te groeien tot jazzpodia met landelijke uitstraling. Jaarlijks staan er zo’n 36 concerten op de planning – van kleinschalige optredens tot avontuurlijke avonden – verdeeld over de vier zalen die beide podia rijk zijn, met ieder een unieke sfeer en akoestiek. De eerste concerten -onder de voorlopige titel Jazz Factory- gaan in het najaar 2025 van start.

okt, 2025

Bossche label Dead Mind Records viert 25-jarig bestaan
Het platenlabel richt zich bewust op experimentele muzikale niche

Het Bossche label Dead Mind Records bestaat 25 jaar en om dat te vieren organiseerde het op zaterdag 18 oktober in de Willem Twee Toonzaal het Dead Mind Festival. Aan bod kwamen acts die representatief zijn voor dit label en die zich richten op de uitgebreide aspecten en dimensies van elektronisch gestuurde muziek.

Dead Mind Records

Vooraf aan het festival heb ik een gesprek met Johnny van de Koolwijk, stichter en chef van Dead Mind Records. Hij is al 25 jaar bezig als hobbyist met zijn platenlabel waarmee hij experimentele muziek uitbrengt van Nederlandse artiesten, archiefopnames maar ook van hedendaagse artiesten.

Ik vroeg hem waarom zijn platenlabel zo’n duistere naam draagt. “Die naam is ooit gekozen, heeft eigenlijk niet veel betekenis en ik vond het toen mooi klinken.”

De doelstelling van Dead Mind Records is om muziek die in de vergetelheid is geraakt, opnieuw te publiceren en dan met name van Nederlandse artiesten. Bijvoorbeeld van artiesten zoals Enno Velthuys die in de jaren ’80 cassettes maakte. Daarvan zijn nu elpee uitgaves gemaakt. En zo van nog meer artiesten zoals projecten van kunstenaar Willem de Ridder.

Daarnaast experimentele muziek met een relatie tot kunst en waarin kunst en muziek elkaar overlappen. Daar proberen we wat meer aandacht aan te schenken. Het is voor een klein publiek en ik publiceer die platen. De oplages zijn zo tussen de 200 en 700 stuks en gaan naar vaste liefhebbers, platenzaken en distributeurs die dat inkopen. Voor een klein publiek dus en die gaan naar Japan, Amerika.

N.E.R.F.

Samen met Peter Zincken vormt Johnny van de Koolwijk het samenwerkingsproject N.E.R.F. en zij openen het Dead Mind Festival. Ik vroeg Johnny of er geluidsmateriaal bij zit dat voor films of documentaires gebruikt wordt. “De muziek van Enno Velthuys die is vrij filmisch. Daar hebben we inderdaad twee keer aanvragen voor gehad voor een film.” In het stuk dat N.E.R.F. speelt, zitten delen bij die zeer filmisch van karakter zijn.

Red Brut

Red Brut is de artiestennaam van Marijn Verbiesen en zij heeft de cassette als geluids- en muziekdrager omarmd. Het knippen en plakken in tapes vindt ze erg leuk. Ze heeft inmiddels drie albums uitgebracht: On Bare Ground (2024), Cloaked Travels (2020) en Red Brut (2018).

De verlichting in De Toonzaal gaat uit en achter op het podium draait op een groot scherm een onaardse wolkenmassa voortdurend rond. Verbiesen staat achter haar instrumentarium en een groot aantal geëtaleerde cassettebandjes. De sounds wisselen van aard en toon, dan dreigend dan lichtvoetig. In het tweede deel van haar act stapt ze uit haar spelpositie en fysiek verbonden aan de electronica brengt ze geluiden voort bij elke lichaamsbeweging, een buiging of het strekken van haar armen. Fascinerend en een sterke performance.

cassettes- ©Mickey Obo Photo

soundkunstenaar – ©Mickey Obo Photo

performance – ©Mickey Obo Photo

Kapotte Muziek

Kapotte Muziek dat zijn Frans de Waard, Peter Duimelinks en Roel Meelkop. Dit muzikale project is actief sinds 1984 en is een van de meest internationaal bekende improvisatie- en experimentele projecten uit Nederland. Naast elektronica maakt het trio volop gebruik van andere materialen zoals hout, plastic, ijzeren schalen met gekleurde ‘knikkers’, etc. De tafel waaraan zij zitten is bedekt met allerlei voorwerpen, een wirwar aan kabels en pluggen. De liefhebbers van Kapotte Muziek – het is volle bak in de Toonzaal – reageren enthousiast.

Hessel Veldman aka Y Create

Hessel Veldman begon al in zijn tienerjaren op zoek naar ‘ongemakkelijke’ muziek. Het was daarom bijna onvermijdelijk dat hij cultfiguur Willem de Ridder op zijn weg zou treffen. Toch is deze act die op mij overkomt als de meest harmonieuze. De klanken en het dromerige van zijn spel krijgen vat op mijn gemoedsrust, wiegt mij bijna in slaap. “Dat is ook de bedoeling,” zei hij mij na afloop.

Na de act van Hessel Veldman was een pauze van een uur ingepland. Het Dead Mind Festival begon al om 16:00 uur. In de tweede set treden Alice Kemp, Truus de Groot, Ricardo Mazza en Organ of Corti op.

aLice kEmp

aLice kEmp komt uit Devon, UK. Met haar optredens reist zij wereldwijd vele podia af. Het is heel bijzonder dat Dead Mind Records haar heeft kunnen strikken voor dit festival. Het is een act die zich in bijna volslagen duisternis afspeelt. De enige verlichting in de zaal is een rode lamp op de tafel waar zij haar apparatuur heeft opgesteld.

Het begin van de act is meer dan minimaal, een tik of een klop gevolgd door een kort ratelend geluid dat nog een tijdlang zal aanhouden. De duisternis en de rode lamp stimuleren de concentratie curve in hoge mate. Het is muisstil in de zaal. Het minimalisme wordt geleidelijk overstemd door een stem die zo zwaar is bewerkt dat ie nog maar weinig menselijks heeft. Het lijkt alsof die ‘stem’ uit de krochten van het ondermaanse komt, het is bijna diabolisch te noemen. Net als Red Brut gebruikt Kemp haar lichaam als muziekinstrument. Een ovatie is haar deel na afloop van haar optreden.

Truus de Groot

Heel anders van aard, opzet en impact is de volgende act, die van Truus de Groot. Zij gebruikt het grote scherm als een doorlopende powerpoint met foto’s die lijken gemaakt uit de jaren ’30 van de vorige eeuw. De beat die zij hanteert is aanstekelijk, een happy sound.

Dance en electro krijgen door Truus een plek op dit festival. Het valt niet helemaal in goede aard bij sommige diehards, maar bij anderen zag ik de hoofden mee bewegen op haar beats. Na Truus de Groot besluit ik te vertrekken. De twee overblijvende acts Organ of Corti en Ricardo Mazza laat ik voor wat ze zijn. Mijn hoofd is vol.

Dead Mind Records heeft een prachtig programma samengesteld. Een bescheiden oplage voor een klein publiek, zei Johnny van de Koolwijk, maar met zeer bijzondere muziek die gekoesterd moet worden.

sep, 2025

Muzikale drone event Solaris van drie Brabantse bands
Een bewustzijn vergrotende trip door ons zonnestelsel

Vrijdag de 19de mocht ik bij deze avond van drone muziek onder de naam Solaris in de Toonzaal zijn waar drie ensembles – Ninth Wave, Drone Assembly en Autarkh Collective – optraden.

Solaris drone event

Drone muziek is een minimalistisch muziekgenre dat draait om langdurige, aanhoudende klanken (drones) met enkel subtiele veranderingen in klankbeeld. Het kenmerkende element is een continu klinkende noot, toon of akkoord dat als basis dient voor het stuk, wat een meditatieve en sfeervolle luisterervaring creëert.

Dit genre vindt zijn oorsprong in traditionele muziekstijlen, maar werd in de 20ste eeuw gepopulariseerd door minimalistische en experimentele componisten. En natuurlijk speelt tegenwoordig elektronica daar een grote rol in. Dus wat is dan beter dan De Toonzaal muziekstudio om langzaam ontwikkelende klanken op te wekken. Zeker als je dan als onderwerp de planeten pakt die majesteitelijk door het universum dansen om de zon, het Solaris drone event.

Ninth Wave

Als eerste ging Jacqueline Hamelink van Sounding Bodies samen met Arthur Kok deze uitdaging aan met de productie Ninth Wave. Sounding Bodies wil verbinding maken via de schoonheid van de muziek en de kracht van de performance en daarin ook maatschappelijk bijdragen. Beginnend met de lage sonore klanken met veranderende boventoonstructuur die zo goed op te wekken zijn in de studio speelde ze op cello klanken hier doorheen, een klankbeeld dat verrijkt werd door een gitaar als modulatiebron te gebruiken.

Samen met de projectie op de achtergrond van wat er in de studio live gebeurde een meeslepend bad van geluid om je in onder te dompelen, waarbij de soms enigszins aan walviszang denkende klanken je nog verder mee namen de diepte in. Omlaag getransponeerde zang voegde aan de energie toe. Een technisch hoogstandje om dat zo aan te pakken. En eentje die de geest langzaam tot rust bracht

Drone Assembly

Na een changement was het de beurt aan Drone Assembly uit Tilburg. Die voor deze avond niet alleen gebruik maakten van de klanken uit de elektronische muziekstudio, maar ook van het orgel dat De Toonzaal rijk is. Voortdurend langzaam wisselende klankbeelden dreven voorbij en trokken je langzaam maar zeker langs de statige planeten. Ook hier viel de creativiteit op van de samenwerking tussen elektronica en traditionele klanken.

Autarkh Collective

Misschien nam dit collectief van elektrische gitaren en elektronica uit Tilburg je wel het diepst mee in de kou van de buitenplaneten. Vervormde klanken met onderliggende ritmiek namen je mee de naar koude stormen, oplaaiende ijsvulkanen. Dit deed echt iets met mijn bewustzijn. Een soort van high worden. Muziek om echt volledig in meegesleept te worden.

De zaal zat opvallend vol met belangstellenden wat heel fijn is. En voor iedereen die het aandurfde om weer eens iets anders mee te maken een verruimende ervaring. De blijk van waardering voor het event Solaris was met het uitbundige applaus na afloop van elk gedeelte duidelijk aanwezig. En terecht voor de mensen die hier zoveel tijd energie en aandacht in hebben gestopt, maar vooral in de ‘viering’ van het artistieke grenzen verleggen.

Fotografie: Justina Lukosiute
Cover – ©Justina Lukosiute

Solaris verwijst onder meer naar een roman van de Poolse schrijver Stanislaw Lem en een sciencefictionfilm van de beroemde Russische regisseur Andrei Tarkovsky.

Deep Imaginations (live) in Ninth Wave

mrt, 2025

Poëtische muziek Adrian Crowley en Nadine Khouri
Adrian's liedjes hebben ervoor gezorgd dat hij wordt beschreven als een meesterverteller

De stem van Adrian Crowley roept beelden op van een jonge Lou Reed van de legendarische band The Velvet Underground. Hetzelfde donkere timbre dat monotoon teksten bijna fluistert in de microfoon. UNCUT muziek magazine omschreef Crowley als “de gothic-versie van Leonard Cohen”. Ook de naam van Nick Cave komt voorbij.

De omfloerste stem van de Londense singer songwriter Nadine Khouri past perfect als backing vocal. Zij opent als support act de avond in de immer sfeervolle Toonzaal die de perfecte setting is voor de poëtische muziek van beide artiesten.

Nadine speelt elektrische gitaar en haar stem klinkt zacht door de Toonzaal. Toch zijn de teksten goed te verstaan dankzij haar uitstekende dictie en mooie heldere stem. Bij sommige nummers sampelt ze drumritmes in die het serene van haar voordracht versterken.

Adrian Crowley

Adrian Crowley heeft zojuist de single Tangled van het nieuwe album Measure of Joy uitgebracht op het gloednieuwe label Valley Of Eyes Records. Zondagavond 16 maart is hij samen met Nadine Khouri te zien in een volle Willem Twee Toonzaal als onderdeel van een tour door de Lage Landen, Frankrijk, Ierland en Engeland.

Crowley wordt geroemd om zijn teksten en hij wordt door critici betiteld als meesterverteller. Ik vind het nummer Brother Was A Runaway van het nieuwe album bij uitstek exemplarisch voor die titel. Het gaat over zijn broer die het ouderlijk huis verlaat: I didn’t realise when he said goodbye, he meant goodbye for good. Brother was a runaway, he’s still running today. I wish him the best.

Over de nieuwe single Tangled zegt Crowley: “Ik zie dit nummer als een soort rusteloze zwerftocht door een buurt in de vroege ochtend; een duik in het schimmige rijk van een slapeloze geest, wanneer nachtelijke wezens nog rondsluipen en overpeinzingen en koortsachtige gedachten de overhand nemen tot de ochtend komt.”

Naast deze twee nummers speelt Crowley begeleid door Nadine uiteraard ook andere nummers van het nieuwe album zoals het titelnummer Measure of Joy, Genevieve Of The Mountain en Cherry Blossom Soft Confetti. Dit laatste nummer waarmee deze verstilde zondagavond afsluit, heeft mijn hart gestolen. Dat komt door de weemoed die het lied uitademt in combinatie met zwierige Zuidamerikaanse ballroom-dance. Een niet alledaagse combi maar het werkt.

dec, 2024

Nabijheid van Proximity voelbaar in de Toonzaal
Strijbos & Van Rijswijk maken zowel heel intieme als grootse klank- en muziekontwerpen

Op een zeer regenachtige Pakjesavond kwam een respectabel aantal bezoekers naar het project Proximity in Willem Twee Toonzaal. Het duo Strijbos & Van Rijswijk van Studio S&VR uit Tilburg pakt deze avond uit met een lange uitvoering van musicus, componist en producent David Chalmin.

Proximity

Proximity is een project waarin muziek, ruimte en technologie elkaar kruisen. Rob van Rijswijk geeft vooraf aan de uitvoering een korte uitleg over dat project en wat de visie van Studio S&VR zoal inhoudt.

De doelstelling van Studio S&VR is dat mensen, ruimtes en geluid/muziek in een bepaalde interactie komen, in zogenaamde ‘participatieve locatie-geluidskunstwerken‘.

In zijn voorwoord nodigt Rob van Rijswijk het publiek dan ook uit om de gehele Toonzaal te verkennen want overal staan speakers opgesteld zoals in de foyer, de kleedkamer en zelfs buiten het gebouw.

David Chalmin

David Chalmin is een Franse componist, producer, geluidstechnicus, muzikant en zanger. Hij neemt plaats achter de elektronica cockpit in de concertzaal en speelt meer dan een uur zonder onderbreking.

Hij wisselt wel telkens van plek of van instrument zoals piano en elektrische gitaar. Hij verkast tussendoor enige tijd naar Willem Twee studio’s om via de daar aanwezige (analoge) elektronica het stuk aan te sturen.

Op twee schermen in de concertzaal is Chalmin daarin te volgen. Aan het eind van het concert zingt David met hoge en kwetsbare toon. Na deze rijk melodische en harmonieuze uitvoering sprak ik kort met Rob van Rijswijk.

KLANKGAT: Wie hebben we zien spelen?
Rob van Rijswijk: David Chalmin. Is een Fransman, muzikant, gitarist maar ook producer, componist, speelt samen met Bryce Dessner (speelde drie dagen geleden ook in de Toonzaal, red.) in onder andere Dreamhouse Quartet en met de gezusters Labèque.

Aan het begin van de avond had u het over Proximity. Wat houdt dat in?
Ja, Proximity is een idee van mij en Jeroen Strijbos. Wij zijn veel met ruimte bezig en maken juist in zo’n ruimte klank- of muziekontwerpen. Met ruimtelijkheid heb je dus ook met akoestische ruimtes te maken. Dat kan heel intiem zijn maar dat kan ook een enorm groot landschap zijn. Daar hebben we de afgelopen jaren vele projecten in gedaan. In zowel kleine als enorm grote ruimtes of daar tussenin.

Met Proximity brengen we de akoestische ruimtes samen, van groot tot klein. En hoe klinkt dat dan als je een muziekstuk ontwerpt en live speelt, waarbij geluid ver weg misschien een zekere abstractie heeft en geluid dicht bij de muzikant, heel intiem kan klinken. Dat is Proximity wat nabijheid betekent.

Het klinkt misschien een beetje abstract, maar in de architectuur is het een bekend fenomeen. Als je de publieke ruimte inricht, denk je na of je mensen dicht bij elkaar wil brengen en enige afstand wil geven. Het is interessant om in geluid en muziek of je op die manier die ruimte ook kan laten ervaren.

Vooraf aan het concert gaf u aan dat jullie meer outdoors dan indoors werken en dat dit nu hier uitzonderlijk is.
In de buitenruimte breng je kunst in het alledaagse dus niet per se achter deuren in een concertzaal. We vinden het interessant om muziek specifiek te schrijven voor een bepaalde context.

Zo zijn we bijvoorbeeld uitgekomen op het strand van Terschelling en hebben een werk gemaakt voor dat strand. Zeewind, branding, daar moet je op een bepaalde manier met het geluid omgaan.

Dat random geluid omarmen wij. Je omarmt in de buitenruimte dingen die je niet kunt voorzien. Onze muziek-technologische achtergrond helpt om dan in zo’n ruimte toch klank weer meester te zijn.

Proximity hier in de Toonzaal is uitzonderlijk omdat we het binnen doen. Hoewel wij ook verwelkomen om in een context terecht te komen die we niet direct voor ogen hebben om daar weer mee te werken, want een concertzaal is ook een context. We maken gebruik van het hele gebouw dus ook de kleedkamer en de foyer. David ging op een gegeven moment live naar de Willem Twee Studio’s.

Proximity is bedoeld om in het landschap uit te voeren waarbij je je kunt voorstellen dat je mensen dichtbij je hebt, bij de cockpit maar dat er ook ver weg geluid zal klinken waardoor het landschap bijna voelbaar wordt, de grootsheid van het landschap.

David Chalmin

sep, 2024

This Is Water tour Ben van Gelder en Reinier Baas
Een scala aan genres passeren de revue van modern jazz tot aan Braziliaanse bossanova

Het album This Is Water van Ben van Gelder en Reinier Baas is 13 september gelanceerd en nu al op vrijdag 20 september staat dit duo op het podium van de Willem Twee Toonzaal. Ben natuurlijk op sax en Reinier op elektrische gitaar. De tour zetten ze door op diverse podia en festivals in Nederland, Duitsland, België, Zwitserland, Frankrijk en Italië.

This Is Water

In zijn geheel ademt de muziek een zomerse sfeer uit met ver aan de horizon een lichte dreiging op komst die ook zomaar kan overwaaien. Er passeren vele genres de revue. Van free tot klassieke jazz met nu en dan een korte escapade naar bebop tot aan zwoele Braziliaanse bossanova. Met die bossanova verschijnt heel even het beeld van dat meisje van Ipanema dat flaneert op de boulevard van Rio de Janeiro.

Het is een bescheiden opkomst in de Toonzaal maar alle aanwezigen zijn duidelijk liefhebbers van geavanceerde muziek. Het maakt deze twee musici die al vijftien jaar samenwerken, eigenlijk ook niet zo veel uit. Het schijnt dat de Toonzaal één hun favoriete concertzalen is. Mazzel voor Den Bosch, toch?

Want het is werkelijk top wat voorgeschoteld wordt. Twee briljante muzikanten die volledig op elkaar zijn ingespeeld en met het nieuwe album This Is Water hoogstaand werk hebben afgeleverd.

En live maken ze het ook helemaal waar ondanks dat pianist Corey Smythe, drummer Jeff Ballard en anderen die op enkele nummers meespelen, deze avond ontbreken.

Ben van Gelder

Reinier Baas

Van Ben van Gelder wist ik al wat ik zou kunnen verwachten, het spel van Reinier Baas daarentegen is mij onbekend. Wat die man allemaal uit zijn gitaar haalt, is ongelooflijk.

Met de wah wah-pedaal haalt ie ongekende geluiden uit zijn instrument. Maar nu in deze combi is ook het spel van Ben anders, gestroomlijnder, melodisch(er), minder bop wat meer klassieke jazz.

Van het nieuwe album speelt het tweetal onder meer het titelnummer This Is Water, Freeze, Recess, Fan Fiction, Skull-Sized Kingdoms II en de onverwachte toegift is een cover van een nummer van Mischa Mengelberg.

This Is Water – Ben van Gelder en Reinier Baas (2024)

mrt, 2024

Horns and electronics op Horn of Plenty festival
Experimentele mix van traditioneel en elektronica van Morris Kliphuis en Esinam Dogbatse slaat aan

De Toonzaal stond dinsdagavond 5 maart in het teken van horns and electronics – blazers en elektronica – voor het Horn of Plenty festival. Eén van de mooie drives van het festival is om nieuw talent een kans te geven en om grensverleggende mogelijkheden in de muziek te verkennen.

Horns and electronics

En dat is wat de gasten deze avond kregen. De muziek die avond combineerde allerlei stijlen en verkende nieuwe mogelijkheden. Twee soloisten: Morris Kliphuis en Esinam Dogbatse lieten twee heel verschillende stijlen horns and electronics horen.

Morris Kliphuis

Morris is een Nederlandse hoornblazer, woonachtig in Berlijn. Hij volgde een opleiding jazzhoorn aan het Conservatorium van Amsterdam en houdt er van om genre overstijgende muziek te componeren. Hij werkt veel samen met allerlei ensembles en wordt vanwege de prachtige warme klank van zijn hoorn vaak gevraagd voor uitvoeringen.

Dinsdagavond bij horns and electronics liet hij in een vrije improvisatie horen wat de mogelijkheden zijn als je een hoorn door een loopmachine heen haalt. Stel je bij een loopmachine een ouderwetse tapedeck voor. Op de band neem je iets op. Dan knip je het opgenomen stuk af en plakt de uiteinden aan elkaar. Nu kan je de tape oneindig door de machine laten ronddraaien: loopen.

De huidige digitale variant geeft je allerlei extra mogelijkheden, de afspeelsnelheid veranderen, opnemen terwijl je afspeelt, filteren en andere geluidseffecten toevoegen. Hij begon met mooi warm geblazen muzikale thema’s (zonder elektronica) waarin hij zijn beheersing van de hoorn liet horen (klankkleuren, blaastechnieken en mooi geïntoneerde natuurtonen).

Daarna begon hij steeds meer fragmenten in de loopmachine te stoppen. Die fragmenten werden telkens herhaald, maar stierven ook langzaam weg, en werden door gebruik van filters telkens wat veranderd. Door telkens nieuwe geluiden toe te voegen ontstond een hypnotisch geheel, een op en af golvende zee van verschillende klanken, een ware horns and electronics.

Ik hoorde van diverse aanwezigen dat het wel iets met hun bewustzijn deed, ze belandden in een trance achtige toestand. Daarin zocht hij op de hoorn zowel extreem hoog als extreem laag op, en varieerde tussen lang aangehouden tonen en korte ‘bliebjes’. Heel mooi gedaan.

Toch vraag ik me af of het mogelijk zou zijn nog creatievere dingen met de loops te doen qua ritme, het gevoel van ‘puls’ wordt me nu nog te veel ingegeven door de herhalingstijd van de tape. Wellicht dat er met verder experimenteren nog spannender dingen zijn te doen.

Esinam Dogbatse

Esinam is van Belgisch Ghanese afkomst. Ze is multi-instrumentalist (dwarsfluit, elektronica, fluiten, percussie, talking drum, kalimba, synthesizer, loop machine, harmonizer) en haar warme stem mag er ook zijn. Haar debuut album Shapes in Twilights of Infinity kwam in 2021 uit. Ze combineert heel wat stijlen die ik maar jazz-electronics met etnische invloeden zal noemen.

Ze viel met haar dwarsfluit meteen met de deur in huis, en de ritmes stonden ook direct. Met de loopmachine creëerde ze een hele context aan geluiden en ritmes, waar ze met de talking drum nog een dimensie aan toevoegde.

Ze nam je dan ook meteen mee op een prachtige reis. Voortdurend maakte ze nieuwe contexten, die telkens jazz en Ghanese etnische muziek combineerden tot een nieuw geheel. Soms voerde de fluit de boventoon, dan weer was het voornamelijk ritmisch en telkens verschoven de klankkleuren en de gebruikte ritmes.

Energiek en toch altijd beheerst was het een horns and electronics concert waar ik nog graag meer van gehoord zou hebben. Te horen aan het applaus was ik niet de enige.

Esinam Dogbatse – Shapes in Twilights of Infinity (2021)

Morris Kliphuis

mrt, 2024

De ritmische wenswereld van Dutch Mountain Tribe
Divers internationaal collectief geeft in de Toonzaal voor de allereerste keer een volledig concert

Het internationale collectief Dutch Mountain Tribe is in september 2023 opgericht en brengt nu al haar eerste album – Dutch Mountain Tribe – uit dat op 15 maart op Spotify verschijnt. Wat goed is komt snel is een uitdrukking in de sportwereld. Gaat dat ook op voor dit collectief waar ritme en improvisatie leidend zijn?

Dutch Mountain Tribe

In The Dutch Mountains was een grote hit van de Nederlandse band The Nits. Die Nederlandse bergen maken deel uit van een wenswereld, een ander soort Nederland, een droom.

Dutch Mountain Tribe werkt die wens verder uit met een internationale bezetting en gemeenschappelijke studie achtergrond. Alle zeven spelers hebben aan diverse conservatoria gestudeerd. Het zijn:

Koen Boeijinga: alt-/sopraansaxofoon, blaasinstrumenten
Giuseppe Doronzo: baritonsaxofoon, basklarinet, blaasinstrumenten
Lucas Kloosterboer: trombone, percussie, gitaar
Mees Siderius: drums, percussie
Esat Ekincioglu: contrabas
Pau Sola Masafrets: cello
Mary Oliver: altviool, hardangerviool

De diversiteit van de groep wordt echt letterlijk tentoongespreid op het podium van de Toonzaal. Bij het betreden van de zaal vergaap je je aan de verzameling instrumenten van allerlei soorten die op de vloer van het podium met een bijna mathematische precisie liggen uitgestald.

Het ziet er wonderlijk uit, net alsof je de ruimte betreedt van een magiër. De glanzende driehoek in het midden en dat alle groepsleden een sjerp om de schouders dragen, versterken dat beeld alleen maar.

De setlist van het concert gaat volgens de volgorde van nummers op het debuutalbum. Het collectief opent met Dutch Mountain Trail, een nummer dat langzaam aanzwelt in een herhalend ritmisch deel met een hoofdrol voor de saxofoon tot het langzaam verdwijnt in de mist van de Nederlandse bergen.

Birds of Passage ademt de sfeer uit van een Disney film van de jaren ’50 van de vorige eeuw. Het doet denken aan een fakir die met zijn fluit een slang bezweert die uit een mand kronkelt.

Vlnr: Koen Boeijinga, Giuseppe Doronzo, Lucas Kloosterboer

Birch’s-Eye View borduurt in zoverre verder op het vorige nummer dat het je meeneemt naar een wereld die eigenlijk nooit heeft bestaan, de Arabische wereld van Duizend-en-een-nacht.

Song of Dawn is een nummer met invloeden uit de Mediterrane cultuur, zwoel ritmische Balkan met een sterke solo van Giuseppe Doronzo op sax. Call for Ceremony is het kortste nummer met hoofdzakelijk verschillende fluiten en bellen.

Vlnr: Esat Ekincioglu, Pau Sola Masafrets, Mary Oliver

In Fire & Dance wordt het duidelijk dat deze band niet alleen muziekstijlen combineert maar ook teruggrijpt naar dansfiguren uit vervlogen tijden.

The Mountain Goat is het meest spannende en dynamische nummer. Koen Boeijinga en Giuseppe Doronzo spelen op doedelzakken van geitenhuid (zie coverfoto), Mary Oliver speelt fel op de viool en op contrabas en drums houden respectievelijk Esat Ekincioglu en Mees Siderius het ritme van het nummer goed vast.

Met Birds of Passage (A Return) wordt de avond gesloten. Alle bandleden behalve de bassist verlaten het podium en met een trommel of bel verspreiden zij zich over de zaal, achterin of boven op het balkon. Esat geeft intussen een lekkere freejazz bassolo weg.

Nogmaals, 15 maart is de release datum van het album Dutch Mountain Tribe op Spotify.

jan, 2024

Gemoedelijke elektronische muziekavond TUMULT
Willem Twee Studio's + Jazz en geïmproviseerde muziek steken weer de koppen bij elkaar

Een avondje TUMULT… ik geef meteen toe dat ik een zwak heb voor de elektronische muziekavonden in de Toonzaal, de altijd gemoedelijk en verwelkomende sfeer, de meteen interessante gesprekken met mensen, als je je koffie of biertje staat te bestellen. Het is altijd een mooie ervaring. TUMULT op vrijdag de vijfde januari is daar geen uitzondering op.

Aangekondigd waren Leo Svirsky, Akim Moiseenkov en Milan W. Helaas moest Leo het wegens ziekte laten afweten, maar gelukkig kon zijn concert ‘last minute’ door Akim worden overgenomen.

TUMULT

Akim Moiseenkov houdt er duidelijk van om los van de muziek ook met de presentatievorm te spelen. Hij komt van de zijkant het podium op, en hij heeft nog een ’toegangspoort’ met glanzende neerhangende kralen gemaakt, achter zijn setup, met hulp van wat uitgerekte microfoonstatieven. Hier komt hij van achter door naar voren gelopen alsof hij de presentator is van een bekend quizprogramma.

Luchthartig allemaal, neem het vooral niet serieus. Hij gaat relaxed achter zijn uitgebreide Elka orgel zitten, met ritme sectie, en neemt ons mee naar lang vervlogen tijden toen het Hammond orgel in allerlei clubs werd bespeeld, denk een beetje aan Stef Meeder of Cor Steyn. Maar gezegd moet worden, zijn Latijnse ritmes, het uitbeelden van hoe de Polen bij de maaltijd hun kip opeten; het is leuk.

Je moet ook wel lef hebben om tijdens een optreden te verklaren dat een knop op het orgel het niet doet, het orgel open te maken en met een camera te laten zien hoe je een elektronicabord met een wasknijper op zijn plaats houdt. Na wat gewriemel doet de knop het weer, waarna de muziek weer vrolijk verder gaat. En het neemt de hele zaal nog mee ook in de stroom van ‘hey, ben ik eind 60er jaren aangeland?‘

En misschien zit er ook wel een diepe boodschap in zijn gezegde dat zijn Elka het Hammond orgel aardig maar net niet helemaal nabootst, en de Russische Tango net niet de Argentijnse Tango nabootst. Toch is het heerlijke swingende muziek waarop het makkelijk meedeinen is.

Akim maakt het heel persoonlijk door te vertellen dat hij tijdens zijn opleiding allerlei elektronicaprojecten heeft gedaan met het maken van vreemde geluiden, en dat het dan heerlijk is om weer eens iets conventioneels te doen.

Hij laat meteen een voorbeeld zien van zo’n wonderdoos waar naast een boel schakelaars een luidsprekertje in zit, waarin dan weer bolletjes boekweit ronddansen. Geluiden uit de hele frequentieband slaan ons om de oren, van driftige krekels tot diepe bastonen met een scherp randje.

Zo af en toe weet hij de doos ook in een chaotische toestand te krijgen waarin het geluid tussen twee toestanden heen en weer slingert. Erg interessant.

Tweede set

Milan W (aka Milan Warmoeskerken) maakt er na de pauze een heel ander TUMULT optreden van. Gezeten achter een berg knoppen en een mengpaneel begint hij gitaar te spelen. Niet dat je aan het geluid kan horen dat het oorspronkelijk een gitaar is. De geluiden worden al snel omgeven door ritmes en voortdurend evoluerende klankbeelden.

Dat varieert van diepe bastonen tot belachtige klanken die zo zijn opgerekt dat ze meer aan fluiten doen denken. Dit samenspel blijft in allerlei variaties doorgaan met ontwikkelen en de drie kwartier vliegen dan ook om.

Ik spreek iemand die voor het eerst bij zo’n concert is. Zij is eigenlijk bang dat het met een naam als TUMULT allemaal veel heftiger zou zijn, maar blijkt haar veiligheidshalve meegenomen oordoppen niet nodig te hebben en vindt het een mooie ervaring om nog eens vaker te proberen. Toch mooi als je ook nieuwelingen weet te boeien voor dit genre!

Akim verzorgt vervolgens in de foyer een mooie clubsfeer door met een Yamaha synthesizer allerlei ritmes en klanken op te roepen (bestuurd door een joystick) die een prima atmosfeer kweken om er onder een biertje nog eens met iedereen over na te praten.

Prima TUMULT avond weer, en vooral ook laagdrempelig.

Fotografie: Mickey Obo Photo

Akim Moiseenkov

Milan W